تشخيص ژنتيكي بيماران كرونايي پر خطر در كشور

امروزه مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا در تمامی گروه های سنی مشاهده مي شود و بروز تظاهرات بالینی متعدد و با شدت های متفاوت،این سوال را در ذهن ايجاد میکند که چرا ویروس کووید-۱۹ این گونه عمل میکند. چه باید کرد؟ راه نجات از این بیماری در چیست؟ آیا به دنبال واکسن باشیم یا به درمان هاي اختصاصي فكر كنيم ؟ و یا در پی تقویت سیستم ایمنی باشیم؟ و یا باتوجه به اصل پیشگیری به دنبال رعایت تمامی پروتکل های بهداشتی باشیم تا از ميزان سرايت و شدت بيماري بكاهيم؟

دکترمحمد زماني فوق دكتراي ژنتيك پزشكي در گفتگوی زیر به تعدادی از این پرسش ها پاسخ داده است:

ویژگی‌های خاص ویروس کرونا کدامند؟ آیا اصلا با ویژگی‌های خاصی همراه است؟

پر واضح است که ویروس کرونا با ویژگی‌هاي خاص ژنتيكي كه دارد، بی مهابا به سلول‌های بدن حمله و آن ها  را در خدمت خود قرار مي دهد و به علل مختلف موجب بيماريزايي بيشتر مي شود اولا: اين ويروس در زماني كه فردمبتلا بدون علامت است مي تواند ويروس را پخش كند (asymptomatic transmission) دوما:  اين ويروس در زمان صحبت  كردن وسرفه  فرد مبتلا در هوا پخش ميشه و احتمال انتقال ويروس وجود دارد(close –range aerosolization)  سوما: ماندگاري ويروس در خارج از بدن در روي سطوح  نسبت به ساير ويروس ها بيشتر است چهارما: (قدرت سرايت و انتقال ويروس بيشتر  است كه در حدود ۵/۱تا ۵/۳ برابر مي باشد كه به علت بالاي ۱ بودن نشان از رشد نمايي ويروس دارد (Super-Spreaders).

شايد سوال بسياري از افراد اين باشد كه  آيا در ويروس كوويد۱۹  جهش خاصي صورت گرفته است ؟

از نظر ذاتي ويروس‌ها استعداد جهش پذيري زيادي را دارند و ويروس كوويد -۱۹ از اين قاعده مستنثني نيست. ولي در مقايسه با ساير RNA ويروس ها(مثل ويروس آنفلولانزا) جهش زايي كمتر است . بر مبناي مطالعات اخير صورت گرفته جهش‌هايي مشاهده شده است كه برخي از اين جهش ها مثل T22I,D164G(جهش هايي كه در ماده ژنتيكي ويروس كوويد-۱۹) شناسايي شده است و چنين به نظر مي رسد كه بي ارتباط با  قدرت سرايت و انتقال ويروس نباشد.

اتصال ويروس كوويد _۱۹ در بدن به چه صورتي است؟

با توجه به ویژگی ویروس کرونا که با اتصال ویروس و عملکرد آن در سلول های بدن منجر به تظاهرات بالینی مختلف در سیستم ریوی، گوارشی، عصبی، کلیوی و بروز تظاهرات پوستی و مشکلات عروقی  و.. می گردد که همین تظاهرات باليني ناشی از وجود گیرنده های ضروری ویروس کووید-۱۹ در سلول‌هاست که  با اتصال ویروس به این گیرنده ها به خصوص ACE2(گيرنده اصلي ويروس كوويد-۱۹)، ويروس عمليات رونويسی و تكثير را انجام مي دهد و عملکرد سلول از بین می رود، در نهایت منجر به ایجاد التهاب و گرفتاري شديد ریه ودر نهايت سندروم ديسترس تنفسي حاد  (ARDS) و اختلالات چشايي ،بويايي و اختلالات سيستم عصبي و گوارشي می شود خوشبختانه داروي hrsACE2(يك داروي اختصاصي است كه به گفته محققان اين دارو به دو روش ميتواند ويروس را مهار كند از يك طرف با بي اثر كردن مكانيسم اتصال ويروس به سلول هاي بدن از طريق تعامل دارو با ويروس و از طرف ديگر مانع گسترش عفونت بيماري كرونا ميشود) ساخته شده و يكی از اميدهای درماني بيماري كرونا مي باشد.

شاید سوال بسیاری از مردم  این باشد؛آيا ارتباطي بين ژنتيك فرد و شدت بيماري كوويد-۱۹ وجود دارد ؟

بله، حتما وجود دارد مطالعات معتبري نشان مي دهد كه در ژنوم افراد جوامع مختلف، پلی مورفیسم های متعددی كه همان تغييرات ژنتيكي مي باشد وجود دارند که برخی از این پلی مورفیسم ها با احتمال افزايش شدت بیماری كرونا مرتبط مي باشد  يعني در صورتي كه فرد بيمار كرونايي اين پلي مورفيسم‌ها را داشته باشداحتمال شدت بيماري و در نهايت احتمال مرگ ومير خواهد داشت. از طرفی برخی از اين پلي مورفيسم‌هاي ژنتیکی در افراد جامعه وجود دارد كه در صورت مواجهه با ويروس كوويد-۱۹ ، با کاهش شدت علائم بیماری وكاهش خطر درگیری دستگاه‌های بدن مخصوصا سيستم ریه است و يك اثر محافظتي براي بدن در مواجهه با ويروس دارد.

علايم بيماري كرونا ارتباطي با ژنتيك فرد دارد ؟

بله مطالعات نشان مي دهدكه  در حدود ۵۰ درصد تفاوت در بروز علايمي چون از دست رفتن حس چشايي ، حس بويايي ، تب و  اسهال  درافراد مبتلا، به ژنتيك افراد بستگي دارد و در مقابل علايمي چون سرفه، درد قفسه سينه با ساختار ژنتيكي مرتبط  نیست..

 راهکارهای شما به عنوان دکتری که در این راستا تخصص دارید به عموم مردم چیست؟ بهتر است به چه نکاتی توجه کنند؟

وجود مرگ و مير هاي بيشتر در برخي جمعيت‌ها ، ضرورت بررسی پلی مورفیسم‌ها  وتغييرات ژنتيكي جمعيت‌ها را افزایش می بخشد . شاید یکی از راه های مهار ودرمان بهتر بیماری كرونا توجه به پزشكي فرد محور Personalized medicine باشد كه متخصصين با شناسایی دقيق پلی مورفیسم‌های ژنتيكي در جوامع ، و بررسي های تكميلی در افراد، موارد پرخطر را شناسایی كرده و اقدامات تشخيصی  ودرمانی به موقع صورت پذيرد تا امكان كاهش  مرگ ومير و عوارض بيماری حاصل شود. هم اكنون شناسايي اين پلی مورفيسم‌ها در كشور وجود دارد. هر فردی می تواند با مراجعه به آزمايشگاه‎های ژنتيكی كه توان بررسي اين پلی مورفيسم ها را دارند دراین خصوص اقدامات لازم را انجام دهند.

درنهايت اميدواريم با ساخت واكسن همراه با تهيه داروهاي اختصاصی همچون hrsACE2 ، رعايت و عمل به موارد و توصيه های بهداشتی و تقويت سيستم ايمنی بتوانيم اين بيماری را مهار كنيم و آرامش را به جامعه بازگردانيم.