"جناب‌عالی"؛ کمدی موقعیت یا بزن‌بکوب؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ “جناب عالی” این روزها در تلوبیون پخش می‌شود. سریالی که قرار بود ابتدا از شبکه سه و سپس به آنتن شبکه نسیم برسد که این اتفاق نیفتاد. 

این سریال از ابتدای ماه رمضان پخش خود را آغاز کرده و در ۱۳ قسمت تولید شده است. تاکنون ۶ قسمت از این سریال پخش شده و بازتاب‌های جالبی هم در فضای‌مجازی داشته است. 

در این سریال امیرحسین رستمی، حسین سلیمانی، بیژن بنفشه‌خواه، میرطاهر مظلومی، مهوش وقاری، گیتی معینی، رضا بنفشه‌خواه، سروش طاهری، بلور کساییان، ایمان اسماعیل‌پور، محمد الهی، کیوان صباغ، رضا سخایی، میثم سجادی، امیر محاسبتی، جواد سلطانی، مصطفی پروین، ایمان راد وبا حضور بیتا سحرخیز و هنرمندی منوچهر آذری، ایفای نقش می‌کنند.

عادل تبریزی کارگردان این سریال پیش از این اولین فیلم سینمایی خود را با عنوان گیج‌گاه کارگردانی کرده بود و اکنون نخستین تجربه ساخت سریال را پشت سر می‌گذارد.

در ادامه نگاهی به ۶ قسمت اول سریال «جناب عالی» داریم:

کمدی یکی از ژانرهایی است که معمولاً در سراسر جهان جدی گرفته نمی‌شود و نمودش در برخورد جشنواره‌ها و محافل تخصصی – به خصوص در حوزه سینما – پیداست؛ اما ساختن فیلم و سریال کمدی در این سرزمین، دشوارتر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد.

آخرین فیلم یا سریال کمدی‌ای که به خاطر می‌آورید و نظر عموم منتقدان را جلب کرده چه نام دارد؟ در این خصوص، فقدان پاتوق‌های فرهنگی و تعریف نشدن جایگاهی برای «منتقد حرفه‌ای» (به معنی کسی که از این راه امرار معاش کند) در ساختار این جامعه، به طور طبیعی بر حجم قضاوت‌های نادرست می‌افزاید چون اصلاً فرصت و موقعیتی برای تبادل اندیشه و بحث‌های ضروری وجود ندارد.

سلطه فضاهای مجازی هم که به نوبه خود بر حجم سوءتفاهم‌ها و کثرت نظرهای شتاب‌زده و یک‌طرفه افزوده است. مجموع این شرایط باعث می‌شود که معدود فیلم‌ها و سریال‌های کمدی خوبی هم که ساخته می‌شوند، آن‌طور که باید دیده نشوند، چه برسد به این‌که سر فرصت، درباره‌شان بحثی دربگیرد تا شاید سازندگانش در ادامه مسیر خود بهتر عمل کنند.

سریال «جناب عالی» در خور توجه و تأمل است اما عادل تبریزی با توجه به سابقه و توانایی‌اش بهتر از این هم می‌تواند عمل کند چون واقعاً دل‌باخته سینما است و این هنر را به شیوه خودش خوب می‌شناسد.

عادل تبریزی، عشق سینما

تبریزی با دستیاری مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، بهرام توکلی و نام‌های بزرگ یا مطرح دیگری شناخته می‌شد و همین طور با فیلم‌های کوتاهی که هم‌زمان با سال‌های دستیاری در سینما و تلویزیون ساخت. او پس از آخرین فیلم کوتاهش «ضد ضربه» (۱۳۹۸) بود که کارگردانی اولین فیلم بلندش با نام «گیج‌گاه» (۱۳۹۹) را نیز تجربه کرد.

حالا این سریال هم در ادامه همان دنیای آشنای آثار قبلی تبریزی قرار می‌گیرد که تا این‌جا به طور کلی در ژانر کمدی و به طور خاص‌تر با تلفیق زیرژانرهای کمدی موقعیت (سیت‌کام) و کمدی بزن‌بکوب (اسلپ‌استیک) سروشکل گرفته‌اند.

جالب این‌که تبریزی به گفته خودش با سینمای ایران، عاشق سینما شده و برای همین است که آثار او – چه کوتاه و چه بلند، سینمایی یا تلویزیونی – ارجاع‌ها و ادای دین‌های آشکاری را به سینمای ایران و آثار محبوب تبریزی را در خود جای داده‌اند.

برای همین است که در قسمت اول ادای دینی آشکار و خاطره‌انگیز به «سلطان» (مسعود کیمیایی، ۱۳۷۵) و قهرمان کتک‌خورده و شکست‌خورده‌اش (حتی با یکی‌دو نمای کاملاً مشابه) داریم یا در ادامه، شخصیت‌های سریال هر وقت که بتوانند یادی از سینمای ایران و آثارش می‌کنند و از فیلم یا فیلم‌هایی نام می‌برند؛ و البته که قدردانی تبریزی به همین موارد ختم نمی‌شود.

کمدی؛ موقعیت یا بزن‌بکوب؟

ژانرها و زیرژانرهای سینمایی همیشه تعاریف متنوعی داشته‌اند و در روزگاری که اغلب فیلم‌سازان دست به ترکیب آن‌ها می‌زنند یا با ذوق و سلیقه خودشان از آن‌ها آشنایی‌زدایی می‌کنند (مثل «قدرت سگ» اثر «ضدوسترن» جین کمپیون)، شاید تلاش برای ارائه تعریفی دقیق از هر ژانر بیهوده باشد؛ اما به طور تقریبی، کمدی موقعیت – همان‌طور که از نامش پیداست – حاصل خلق موقعیتی بامزه و خنده‌دار است که معمولاً در ساختار رایج امروزی‌اش به‌نوعی با شوخی‌های کلامی برخاسته از موقعیت‌ها هم جمع می‌خورد.

عادل تبریزی در «جناب عالی» از فرمول آشنای این کمدی‌ها – که نمونه‌های بسیاری در سینمای ایران و جهان دارد – بهره برده است؛ این‌که شخصیت اصلی در دنیایی متفاوت با طرز فکر و زندگی‌اش قرار می‌گیرد و به‌واسطه تضاد موقعیتی، بستری برای خلق کمدی فراهم می‌شود؛ نمونه قدیمی و آشنایش، آمدن یک روستایی ساده به شهر و تجربه مناسبات پیچیده آن است؛ موقعیتی که تبریزی با کمی دستکاری از آن بهره برده و ماجراهای جوانی ایده‌آل‌گرا و البته ساده را در بدو ورود به جامعه‌ای با مناسبات کاری و مدیریتی پیچیده، و تشکیل زندگی مستقل به تصویر کشیده است.

کمدی بزن‌بکوب معمولاً پُر از صحنه‌های پرتحرک و سروصدا و مسخره‌بازی است و مبالغه، نقشی اساسی در موقعیت‌هایش دارد. تبریزی در «جناب عالی» خیلی محدود از این زیرژانر استفاده کرده اما باز هم زیاد به نظر می‌رسد و با توجه به این‌که زمانه‌ی این‌گونه کمدی به‌سر آمده، کمتر لحظه‌ی مؤثری خلق می‌شود (و شاید اگر کسی جز تبریزی بود همین لحظه‌های موفق هم خلق نمی‌شد). در واقع، هرقدر کمدی موقعیت هنوز جذاب است و جواب می‌دهد، کمدی بزن‌بکوب اغلب ناموفق است.

قسمت اول «جناب عالی» – که تا امروز ۶ قسمت آن عرضه شده – نمونه خوب و موفقی از کمدی موقعیت است که فقط فصل افتتاحیه چندان خوبی ندارد وگرنه بهترین قسمت سریال است؛ اما در قسمت‌های بعدی، هم از حجم شوخی‌ها و موقعیت‌های کمدی کاسته می‌شود (که خب کم‌شدن زمان هر قسمت در قیاس با قسمت اول نیز به‌نوعی در آن نقش دارد) و هم چاشنی کمدی بزن‌بکوب در سریال بیش‌تر می‌شود.

این لحظه‌های «جناب عالی» اغلب جذاب نیستند چون «مسخره‌بازی» به نظر می‌رسند! اما از لحظه‌های بامزه‌اش می‌توان به حضور خود تبریزی در نقش ساسان گرجی (مسئول موزیک وزارت‌خانه و جانشین ششم بزرگِ خاندانِ گرجی!) اشاره کرد؛ صحنه‌ای که گروه موسیقی را برای زدن موسیقی متن «ترن» (امیر قویدل، ۱۳۶۶) هدایت می‌کند؛ یا صحنه‌هایی که اهالی «وزارتخانه» یا خاندان گرجی سر «سفره‌»ها قرار می‌گیرند تا «بخورند»!

موفق تا میانه راه

«جناب عالی» از همان نگاه اول، به دنباله‌ای بر سریال «لیسانسه‌ها» (سروش صحت، ۱۳۹۵-۱۳۹۸) می‌ماند که فصل سوم آن با عنوان «فوق‌لیسانسه‌ها» پخش شد؛ اما سبک خاص خودش را دارد و بسیار تفاوت دارد با آثار سینمایی و تلویزیونی طنزی که سازندگان‌شان واقعاً نمی‌دانند چه می‌کنند یا اصلاً علاقه‌ای به سینما و مباحث آن ندارند.

همان‌طور که اشاره شد این مطلب پس از انتشار ۶ قسمت ابتدایی «جناب عالی» نوشته شده که تا این‌جا و روی‌هم‌رفته، سریال کمدی خوبی است؛ و البته با توجه به سابقه عادل تبریزی بعید به نظر می‌رسد که در ادامه راه، دچار افت واقعاً مخربی شود.

از این رو، «جناب عالی» در میان انبوه سریال‌هایی که برای شبکه‌های نمایش خانگی و پایگاه‌های پخش مجازی وطنی ساخته می‌شوند (و تلویزیونی که دیگر در کانون توجه عمومی قرار ندارد، درست مثل جشنواره فجر که به‌واسطه تصمیم‌های اشتباه گروهی اقلیت، هر سال به رویدادی کوچک‌تر بدل شده است و در جهت معکوس پیش رفته) سریالی است که می‌توان دیدنش را به دیگران توصیه کرد.

جالب این‌که ظاهراً «جناب عالی» هم قرار بوده از شبکه‌های صداوسیما پخش شود اما در نهایت از «جلب نظر موافق عموم مسئولان مربوطه سازمان مذکور ناتوان کرده است.» *تکیه کلام شخصیت حمید گرجی با بازی میرطاهر مظلومی

این سریال ۱۳ قسمتی، روزهای فرد ساعت ۱۶ پخش می‌شود. 

انتهای پیام/