بیماری "ام اس" موضوع برگزیده جایزه مصطفی/ جمعیت دورتر از خط استوا بیشتر در معرض ابتلا به ام اس؟!

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تایمز، پروفسور “سامیه جوزف خوری” استاد دانشگاه آمریکایی بیروت برای تحقیقات مفصل در مورد بیماری ام اس و استفاده از بیماری آنسفالومیت خودایمن تجربی به عنوان مدل حیوانی این بیماری برای درمان ام اس، برگزیده مقیم کشورهای اسلامی جایزه مصطفی ۲۰۲۳ شده است.

پروفسور سامیا خوری؛ در سال ۱۳۳۷ در لبنان به دنیا آمده است و اثر وی با نام “رویکردهای نوین در درمان بیماری ام اس” شناسایی عوامل بیماری‌زا و سازوکارهای تنظیم و تحمل آن” در حوزه علم و فناوری زیستی و پزشکی برگزیده جایزه مصطفی ۲۰۲۳ شده است.

پروفسور خوری به عنوان یکی از دانشمندان برتر و پیشرو در زمینه تحقیقات بیماری ام اس در سطح جهان شناخته می‌شود. بیماری که افراد معمولاً در جوانی به آن مبتلا می‌شوند و منجر به ناتوانی‌های فراوان خواهد شد. همچنین می‌تواند مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار دهد و باعث بروز طیف گسترده‌ای از علایم؛ از جمله مشکلات بینایی، حرکت بازو یا پا یا فقدان تعادل شود. میانگین امید به زندگی در افراد مبتلا به “ام اس” اندکی کاهش می‌یابد. این بیماری در صورت درمان نشدن باعث ناتوانی شدید می‌شود.

 وی بیش از ۳۰۰ مقاله پژوهشی و مروری منتشر و در نوشتن فصل‌هایی از کتاب‌های مرتبط همکاری کرده است. تحقیقات وی بربیماری‌زایی و سازوکار تنظیم و تاب‌آوری سیستم ایمنی بدن در این بیماری متمرکز است. پروفسور خوری همچنین به درمان‌ بالینی بیماری ام اس نیز مشغول است و در زمینه علائم و نشانگرهای زیستی این بیماری  تحقیق و بررسی می‌کند.

این دانشمند علوم اعصاب برای ابداع رویکردهای جدید برای مراقبت از بیماران ام اس، تحقیق در مورد بیماری‌زایی و سازوکار تنظیم و تحمل در بیماری آنسفالومیلیت خودایمن تجربی (EAE) برگزیده مقیم کشورهای اسلامی جایزه مصطفی ۲۰۲۳ شده است.

حوزه اصلی تحقیقات پروفسور خوری بر درک بیماری‌زایی و سازوکار تنظیم و تحمل در بیماری انسفالومیلیت خودایمن تجربی(EAE)، مدل حیوانی بیماری ام اس و سازوکارهای مولکولی مربوط به گفتگوی متقابل بین سیستم ایمنی و سلول‌های بنیادی عصبی در طول بیماری انسفالومیلیت متمرکز است و برای آن برگزیده مقیم کشورهای اسلامی جایزه مصطفی شده است.

اکثر تحقیقات پروفسور خوری، منجر به اجرای درمان‌های بالینی شد که بر مراقبت و بهبود وضعیت بیماران ام اس تأثیر دارد. علاوه بر این، کار وی به توسعه چند پایگاه داده در مورد اطلاعات بالینی و جمعیت‌شناختی بیماران ام اس کمک کرده است.

پروفسور خوری تحقیقات آزمایشگاهی در حال انجام دارد که از طریق مؤسسه ملی سلامت (NHI) واقع در مریلند آمریکا و انجمن ملی بیماری ام اس تأمین مالی می‌شود و روی بررسی سازوکارهای ایمنی در مدل حیوانی بیماری ام اس و برهم‌کنش سیستم ایمنی و سلول‌های بنیادی عصبی تمرکز کرده است.

وی خود را متعهد به پژوهش‌های کاربردی دانسته و محقق اصلی آزمایش بالینی چند مرکزی اکلیم/ ACCLAIM است که تأمین مالی آن برعهده شبکه تحمل ایمنی(ITN) است. وی به عنوان عضوی از بخش مطالعه انجمن ملی ام اس و بخش مطالعه در مؤسسه ملی بهداشت خدمت کرده است.

مروری بر برخی تحقیقات کاربردی پروفسور خوری

محققان و دانشمندان پزشکی در حوزه بیماری ام اس طی چند دهه اخیر فرضیه تأثیر جغرافیا بر شیوع این بیماری را مطرح کرده و در حال بررسی آن هستند. “جان اف کوتزکی” پزشک آمریکایی در تحقیقات ۴۰ سال قبل خود معتقد بود این بیماری، با جغرافیا مرتبط است و به باور وی بخش‌هایی از جهان که ساکنان آن بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند شامل اروپا بین عرض‌های شمالی ۶۵ درجه تا ۴۵ درجه، آمریکایی شمالی، جنوب کانادا، نیوزیلند و جنوب استرالیاست.

نگاهی کلی به تحقیقات موجود نشان می‌دهد افزایش شدیدی در میزان موارد ابتلا به این بیماری در عرض‌های جغرافیایی بالا وجود دارد؛ یعنی افرادی که نزدیک به خط استوا زندگی‌ می‌کنند احتمالاً کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند در حالیکه جمعیت‌های پراکنده و دورتر از خط استوا و نزدیک به دو قطب با خطر بیشتر ابتلا به این بیماری روبرو هستند. دلیل این امر قرار داشتن بیشتر در معرض اشعه ماورای بنفش است.

با اینکه فرضیه یادشده بارها مطرح و بررسی شده که جغرافیا و عرض‌های زمین نقشی کلیدی هم در شیوع و هم درابتلا به ام اس دارند، استثناءهایی هم برای این امر ذکر شده است. برای نمونه با توجه به داده‌های موجود در مقالات علمی در مورد شیوع بیماری ام اس در جزیره ساردینیا ایتالیا و بین اسکیموهای کانادا، نشان می‌دهد میزان شیوع ام اس در مناطق گرم و مدیترانه‌ای ساردینیا زیاد است، در حالی‌که این بیماری بین اسکیموهای کانادا به شکل محدود دیده شده که با فرضیه کلی تناقض دارد.

این توزیع جغرافیایی نامتوازن بیماری ام اس توجه بسیاری محققان این حوزه را به خود جلب کرده است؛ اما دلایل این امر هنوز شناخته شده نیست و در نهایت در دهه ۹۰ میلادی دو محقق برجسته اعلام کردند شناخت موارد شیوع بیماری ام اس با یک عامل محیط زیست یا عامل ژنتیک به‌تنهایی ممکن نیست.

تحقیق تازه‌ای که توسط سامیه خوری و گروهی از محققان انجام و در نشریه مغز دانشگاه آکسفورد منتشر شده نشان می‌دهد با اینکه ابتلا به ام اس پیشرونده ثانویه با جغرافیا رابطه مستقیمی دارد، قابل تعدیل و اثرگذاری است.

این مطالعه که با مشارکت ۵۰ هزار بیمار مبتلا به ام اس از ۲۷ کشور انجام شده ( ۷۲ درصد زن) نشان می‌دهد عوامل خطر برای ابتلا به ام اس؛ مانند جغرافیا عامل ابتلا به ام اس پیشرونده ثانویه نیز است ولی در صورت تشخیص زودهنگام و درمان‌های متوسط تا کاملاً کارآمد، قابل درمان است.

حوزه تحقیقات پروفسور خوری به طور کلی شامل پزشکی داخلی، سرطان و سیستم ایمنی بدن است و وی در مورد ایمنی‌شناسی، بیماری‌های ام اس، خودایمنی، آنسفالومیت‌ خودایمن تجربی، زیست‌شناسی سلولی مطالعات گسترده‌ای انجام داده است. “سلول‌ تی، خودایمنی، تاب‌آوری سیستم ایمنی استو وسایتوکین‌های پیش‌التهابی” از جمله حوزه‌هایی در ایمنی‌شناسی است که وی در آنها مطالعات مختلفی را انجام داده است.

بیماری “آنسفالومیت خودایمن تجربی” نوعی بیماری التهابی است که در برخی حیوانات بروز می‌یابد و به غلاف میلین یاخته‌های عصبی آسیب و به سیستم اعصاب مرکزی حمله می‌کند. آنسفالومیت خودایمن تجربی مدل حیوانی بیماری ام اس است

مطالعات وی در زمینه ام اس سرفصل‌هایی در حوزه‌های جراحی و سیستم عصبی مرکزی را با هم ترکیب می‌کند. این مطالعه رشته‌های پژوهشی را مانند سیستم ایمنی درونی و پروتئین اصلی میلین را به علاوه بیماری‌های خودایمن با هم مرتبط می‌کند. تحقیقات وی در زمینه سلولی نیز بین‌رشته‌ای است و موضوعاتی مانند سایتوکین، سلول‌های تی، زنجیره آلفای گیرنده اینترلیوکین ۲۱ در آن با هم پیوند می‌خورد.

تحقیقات خوری در زمینه کاربردی کردن آنسفالومیت تجربی خودایمن به عنوان الگویی برای درمان و بهبود بیماری ام اس توانسته مسیر را برای کشف ابعاد متنوع این بیماری غیرواگیر عصبی باز کند. خوری همراه با دیگر اعضای گروه تحقیقاتی‌اش در مورد بیماری‌زایی و سازوکار و تاب‌آوری این بیماری، تحقیقاتی گسترده انجام داده است. بیماری زایی به عنوان مرحله یا دلایلی تعریف می‌شود که یک بیماری به آن دلیل آغاز شده یا بیشتر می‌شود.

انتهای پیام/