پاراستامول (Paracetamol) چیست؟

استامینوفن و مسکن‌ها یکی از پرمصرف‌ترین و البته ایمن‌ترین داروهای جهان برای کنترل درد و تب محسوب می‌شوند. به همین جهت شرکت‌های مختلف این دارو را در اشکال دارویی و نام‌های تجاری مختلفی تولید و در بازار عرضه می‌کنند. داروی پاراستامول یکی از این موارد است که با مسدود کردن تولید پروستاگلاندین‌ها در بدن عمل کرده و سبب کاهش احساس درد و التهاب در فرد خواهد شد. موارد مصرف این دارو بسیار گسترده بوده و بسته به نظر و نسخه پزشک قابل استفاده است. در ادامه به بررسی اشکال دارویی، موارد مصرف، طریقه مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی Paracetamol خواهیم پرداخت.

اشکال دارویی داروی پاراستامول

1. قرص و قرص جویدنی
2. کپسول
3. شربت و سوسپانسیون
4. آمپول و ویال
5. شیاف، قطره و پماد

موارد مصرف داروی پاراستامول

پاراستامول برای تسکین دردهای خفیف تا متوسط ​​ناشی از سردرد، دردهای عضلانی، دوره قاعدگی، سرماخوردگی و گلودرد، دندان درد، کمردرد، واکنش به واکسیناسیون (واکسن) و کاهش تب استفاده می‌شود. این دارو همچنین ممکن است برای تسکین درد استئوآرتریت (آرتریت ناشی از شکسته شدن پوشش مفاصل) استفاده شود. استامینوفن در دسته‌ای از داروها به نام مسکن (تسکین دهنده درد) و ضد تب (کاهنده تب) قرار دارد که با تغییر روشی که بدن درد را حس و خنک می‌کند، کار می‌کند.

 

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Paracetamol

مکانیسم عمل پاراستامول سنتز پروستاگلاندین را در CNS مهار می‌کند و به صورت محیطی برای جلوگیری از تولید تکانه درد عمل می‌کند. همچنین این دارو روی هیپوتالاموس برای تولید تب‌بر اثر می‌گذارد. حداکثر غلظت پلاسمایی ۲۸ میکروگرم در میلی لیتر و متابولیسم از طریق کونژوگه با گلوکورونید، کونژوگه با سولفات و اکسیداسیون از طریق مسیر آنزیمی سیتوکروم P450، عمدتاً CYP2E1، برای تشکیل یک متابولیت میانی فعال صورت می‌گیرد.

دفع این دارو نیز <5٪ به صورت استامینوفن غیر کونژوگه (آزاد) و 60-80٪ به صورت متابولیت‌های گلوکورونید از طریق ادرار صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف داروی Paracetamol

قبل از مصرف داروی پاراستامول، اطلاعات دارویی شامل مقدار و زمان مصرف موجود بر روی بسته بندی دارو را بررسی کنید. این دارو طبق دستور پزشک، معمولاً هر ۴ تا ۶ ساعت یکبار برای تسکین درد یا کاهش تب، از طریق تزریق در ورید و خوراکی تجویز می‌شود. برای کودکان ۱۲ سال و کمتر و برای بزرگسالان و نوجوانان با وزن کمتر از ۱۱۰ پوند (۵۰ کیلوگرم)، دوز بر اساس وزن و حداکثر دوز روزانه کمتر از ۴۰۰۰ میلی گرم استامینوفن است. داروهای ضد درد اگر به عنوان اولین علائم درد استفاده شوند، بهترین عملکرد را دارند.

زمان مصرف داروی پاراستامول

داروی پاراستامول (Paracetamol) در اشکال قرص، قرص جویدنی، کپسول، سوسپانسیون یا محلول (مایع)، قرص طولانی رهش (طولانی اثر) و قرص متلاشی کننده خوراکی (قرصی که به سرعت در دهان حل می‌شود) و… در بازار موجود است که زمان مصرف هر کدام متفاوت است. استامینوفن همراه با سایر داروها برای درمان علائم سرفه و سرماخوردگی وجود دارد.

پزشک با توجه به نوع بیماری و التهاب انواع اشکال دارویی آن را برای شما تجویز خواهد کرد. اگر بعد از مصرف دارو بهبودی حاصل نشد یا وضعیت شما بدتر شد، مصرف دارو را قطع و به پزشک اطلاع دهید.

طریقه مصرف پاراستامول در بزرگسالان

1. داروی پاراستامول برای دردهای خفیف تا متوسط ​​و دردهای متوسط ​​تا شدید با مسکن‌های کمکی مخدر مصرف می‌شود. دوز مصرفی برای افراد کمتر از ۵۰ کیلوگرم ۱۲٫۵ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی هر ۴ ساعت یا ۱۵ میلی گرم بر کیلوگرم هر ۶ ساعت مصرف می‌شود که نباید بیش از ۷۵۰ میلی گرم در دوز یا ۳٫۷۵ گرم در روز باشد.
2. این مقدار دوز برای افراد بالای ۵۰ سال ۶۵۰ میلی گرم به صورت تزریق داخل وریدی هر ۴ ساعت یا ۱۰۰۰ میلی گرم هر ۶ ساعت می‌باشد.
3. دوز مصرفی خوراکی معمولا بر روی بسته بندی دارو بیان شده است یا در کنار داروهای دیگر در جهت تسکین علائم سرماخوردگی و تب تجویز می‌شود. توجه داشته باشید که پاراستامول برای نارسایی شدید کبدی یا بیماری شدید فعال کبدی منع مصرف دارد.

طریقه مصرف پاراستامول در کودکان

1. داروی پاراستامول برای مدیریت درد خفیف تا متوسط ​​در بیماران کودکان بالای ۲ سال توصیه می‌شود. همچنین برای مدیریت درد متوسط ​​تا شدید با مسکن‌های افیونی کمکی در کودکان بالای ۲ سال نشان داده شده است.
2. دوز مصرفی برای کودکان بین ۲ تا ۱۲ سال ۱۲٫۵ میلی گرم بر کیلوگرم هر ۴ ساعت یا ۱۵ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی هر ۶ ساعت استفاده می‌شود. این مقدار دوز برای افراد بالای ۱۳ سال (۵۰ کیلوگرم کمتر) نیز به همین صورت است. توجه داشته باشید که مقدار مصرف بیش از ۷۵۰ میلی گرم در دوز یا ۳٫۷۵ گرم در روز نباشد.
3. داروی پاراستامول برای درمان تب در نوزادان (حتی نوزادان نارس) ۱۲٫۵ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل ورید هر ۶ ساعت و حداقل فاصله دوز ۶ ساعت مصرف می‌شود.
4. این مقدار دوز برای نورادان ۲۹ روز تا ۲ سال ۱۵ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی با حداکثر دوز روزانه ۶۰ میلی گرم بر کیلوگرم در روز، با حداقل فاصله دوز ۶ ساعت می‌باشد. همچنین کودکان بالای ۱۳ سال (کمتر از ۵۰ کیلوگرم)، ۱۲٫۵ میلی گرم بر کیلوگرم یا ۱۵ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل ورید هر ۶ ساعت استفاده می‌کنند. دوز مصرفی برای کودکان بالای ۵۰ کیلوگرم ۶۵۰ میلی گرم یا ۱۰۰۰ میلی گرم هر ۶ ساعت می‌باشد.
5. مقدار دوز مصرفی خوراکی (قرص، شربت، کپسول و…) پاراستامول درکودکان باید توسط پزشک یا اطلاعات دارویی مشخص شود.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی پاراستامول، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری کلیوی، بیماری کبد، مصرف منظم یا سوء مصرف الکل، بیماری قلبی و عروقی شدید، حساسیت به انواع مسکن، واکنش‌های آلرژیک خاص و… با پزشک مشورت کنید. پزشک با توجه به سوابق پزشکی ممکن است نسخه شما را تغییر یا دوز مصرفی را کاهش دهد.

1. دوزهای بالاتر از دوز توصیه شده ممکن است منجر به آسیب کبدی، از جمله خطر سمیت شدید کبدی و مرگ شود.
2. در مواردی مانند نارسایی کبدی یا بیماری فعال کبدی، در موارد اعتیاد به الکل، سوء تغذیه مزمن، هیپوولمی شدید، کمبود G6PD، هیپوولمی یا نارسایی شدید کلیوی (CrCl <30 میلی لیتر در دقیقه) و… احتیاط کنید.
3. در صورت بروز علائم مرتبط با آلرژی یا حساسیت مفرط فورا مصرف را قطع کنید.
4. واکنش‌های نادر پوستی جدی گزارش شده که برخی از آن شامل پوسچولوز حاد جنرالیزه اگزانتماتوز (AGEP)، سندرم استیونز-جانسون (SJS) و نکرولیز اپیدرمی سمی (TEN) که می‌تواند کشنده باشد. در صورت مشاهده اولین ظاهر بثورات پوستی یا هر نشانه دیگری از حساسیت مفرط، مصرف قطع شود.
5. بر اساس داده‌های حیوانی، استفاده از استامینوفن ممکن است باعث کاهش باروری در مردان و زنان بالقوه باروری شود. همچنین اثرات باروری برگشت‌پذیر مشخص نیست.

موارد منع مصرف پاراستامول

1. حساسیت مفرط
2. نارسایی شدید کبدی یا بیماری شدید فعال کبدی
3. اگر سابقه پزشکی مانند فاویسم، آنمی یا کم خونی، عفونت ویروسی، سوء تغذیه، فنیل کتونوری، بارداری و شیردهی و… دارید، قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.

خطاهای دارویی و سمیت کبدی

1. هنگام تجویز، تهیه و مصرف استامینوفن (پاراستامول) مراقب باشید تا از اشتباهات دوزی که ممکن است منجر به مصرف بیش از حد تصادفی و مرگ شود، اجتناب کنید.
2. استامینوفن با مواردی از نارسایی حاد کبد همراه بوده است که در مواقعی منجر به پیوند کبد و مرگ می‌شود. بیشتر موارد آسیب کبدی با استفاده از استامینوفن در دوزهای بیش از حد مجاز روزانه همراه است و اغلب شامل بیش از یک داروی حاوی استامینوفن است.

هشدار استفاده از پاراستامول

مصرف بیش از حد استامینوفن در برخی موارد باعث بیماری جدی (احتمالاً کشنده) کبد می‌شود. بزرگسالان نباید بیش از ۴۰۰۰ میلی گرم (۴ گرم) استامینوفن در روز مصرف کنند. استامینوفن در بسیاری از داروهای بدون نسخه و تجویزی (مانند داروهای ضد درد و ضد تب یا داروهای ضدسرفه و سرماخوردگی) وجود دارد. علائم مصرف بیش از حد شامل تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، تعریق، درد معده و شکم، خستگی مفرط، زردی چشم یا پوست و ادرار تیره می‌باشد. در صورت بروز این موارد به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی داروی پاراستامول (Paracetamol)

حالت تهوع، استفراغ، بی‌حالی، سردرد، خارش، تحریک، یبوست و… برخی از عوارض داروی پاراستامول (Paracetamol) می‌باشد. به یاد داشته باشید که این دارو تجویز شده زیرا پزشک شما تشخیص داده است که فواید آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت بروز عوارض جانبی غیرعادی، واکنش‌های آرژیک، حساسیت و… مصرف دارو را قطع و به پزشک خود اطلاع دهید.

1. حالت تهوع
2. استفراغ
3. سردرد
4. بی خوابی
5. کم خونی
6. هیپرولمی
7. خستگی
8. هیپوکالمی
9. هیپوفسفاتمی
10. هیپومنیزیمی

عوارض جانبی پاراستامول در کودکان

1. حالت تهوع (≥ ۵%)
2. استفراغ (≥ ۵%)
3. یبوست (≥ ۵%)
4. خارش (≥ ۵%)
5. تحریک (≥ ۵%)
6. آتلکتازیس (≥ ۵%)
7. سردرد (≥ ۱%)

 

تداخل دارویی پاراستامول

1. تداخلات رده X (پرهیز): تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.
2. کاهش اثرات استامینوفن توسط داروها: باربیتورات ها، کاربامازپین، فوس فنی‌توئین – فنی‌توئین، ایزونیازید، لورلاتینیب
3. افزایش اثرات داروها توسط استامینوفن: بوسولفان، داساتینیب، ایماتینیب، بی‌حس کننده‌های موضعی، میپومرسن، فنیل آفرین (سیستمیک)، پریلوکائین، سدیم نیتریت، سورافنیب، آنتاگونیست های ویتامین کا
4. افزایش اثرات استامینوفن توسط داروها: الکل (اتیل)، داپسون (موضعی)، داساتینیب، فلوکلوگزاسیلین، ایزونیازید، متی‌راپون، نیتریک اکسید، پروبنسید، سورافنیب

مصرف پاراستامول (Paracetamol) در دوران بارداری و شیردهی

تجربه طولانی مدت با استامینوفن در زنان باردار طی چندین دهه، بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک مشاهده‌ای منتشر شده و گزارش‌های موردی، خطر ابتلا به نقص‌های مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر و جنین را شناسایی نکرد. با این حال، زنان باردار در دوران بارداری بدون مشورت با پزشک هیچ دارویی را مصرف نکنند تا تداخل و خطری سلامت شما و جنین را تهدید نکند.

مطالعات حیوانی پاراستامول در بارداری

1. مطالعات تولید مثل حیوانی با استامینوفن IV انجام نشده است. مطالعات تولید مثل و رشد در موش‌ها از متون منتشر شده، عوارض جانبی را در دوزهای بالینی مرتبط با استامینوفن شناسایی کردند.
2. درمان موش‌های باردار با دوزهای استامینوفن تقریباً برابر با حداکثر دوز روزانه انسان (MHDD) بوده و شواهدی از سمیت جنینی و افزایش تغییرات استخوانی در جنین را نشان داد. در مطالعه دیگری، نکروز در کبد و کلیه موش‌های باردار و جنین در دوزهای تقریباً برابر با MHDD مشاهده شد.
3. در موش‌های تحت درمان با استامینوفن در دوزهایی در محدوده دوز بالینی، اثرات نامطلوب تجمعی بر ظرفیت تولید مثل گزارش شد. در موش‌ها، کاهش تعداد نوزادان جفت جفت والدین و همچنین تاخیر در رشد، اسپرم غیر طبیعی در فرزندان و کاهش وزن هنگام تولد در نسل بعدی نیز مشاهده شد.

پتانسیل باروری

1. بر اساس داده‌های حیوانی، استفاده از استامینوفن ممکن است باعث کاهش باروری در مردان و زنان بالقوه باروری شود. مطالعات حیوانی منتشر شده گزارش داد که درمان خوراکی استامینوفن حیوانات نر با دوزهای ۱٫۲ برابر MHDD و بیشتر (بر اساس مقایسه سطح بدن) منجر به کاهش وزن بیضه، کاهش اسپرم‌زایی و کاهش باروری می‌شود.
2. در حیوانات ماده با دوزهای مشابه، کاهش مکان‌های کاشت گزارش شد. مطالعات حیوانی منتشر شده اضافی نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض استامینوفن در رحم بر ظرفیت تولید مثل فرزندان نر و ماده در مواجهه بالینی مرتبط تأثیر می‌گذارد.

تاثیر داروی پاراستامول در شیردهی

هیچ اطلاعاتی در مورد وجود استامینوفن در شیر انسان، اثرات آن بر شیرخواران یا تولید شیر وجود ندارد. با این حال، مطالعات محدود منتشر شده گزارش می‌دهد که پاراستامول به سرعت با سطوح مشابه در شیر و پلاسما وارد شیر انسان می‌شود. یک گزارش کاملاً مستند از بثورات پوستی در یک نوزاد شیرخوار وجود دارد که با قطع مصرف استامینوفن توسط مادر برطرف شد و با شروع مجدد مصرف استامینوفن عود کرد.

فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به تزریق استامینوفن و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی نوزاد شیرخوار ناشی از تزریق استامینوفن یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.

شرایط نگهداری داروی Paracetamol

داروی پاراستامول باید در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که تمام داروهای شیمیایی و گیاهی باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.

کلام آخر داروی پاراستامول

داروی پاراستامول همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز شرح دادیم، به طور کلی مانند بسیاری از مسکن‌ها، دارویی بی‌خطر و ایمن محسوب می‌شود. با این حال مصرف بیش از اندازه و خارج از نسخه هر دارویی می‌تواند سبب مشکلات و عوارضی برای سلامتی بیمار شود. مصرف بیش از حد این دارو نیز با آسیب کبدی ارتباط دارد، به همین جهت در صورت مصرف بدون نسخه به اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته بندی دارو دقت کنید. تولیدکننده بر روی بسته بندی اطلاعاتی جامع و عمومی از طریقه مصرف و موارد احتیاط دارو بیان کرده است.

منبع سایت: Medscape