بازخوانی یک افشاگری اقتصادی – آذر ۱۳۵۷

به گزارش ایسنا، امروز هفتم آذر ماه چهل و چهارمین سالروز انتشار لیست خروج میلیاردها دلار ارز، فرش و تابلو فرش‌های گران‌بها و شمش طلا از سوی مقامات لشکری و کشوریِ رژیم پهلوی در سال ۱۳۵۷ است.

براساس اسناد سازمان اطلاعات و امنیت کشور – ساواک – علت اصلی این افشاگری اتحادیه کارکنان بانک مرکزی، رفتار اشرف خواهر دو قلوی محمدرضا پهلوی بود.

ساواک در گزارشش نوشت: «به طوری که گفته می‌شود، انتشار لیست مورد بحث توسط کارکنان بانک مرکزی این بوده است که در مهر ماه سال جاری – ۱۳۵۷ – یکی از کارکنان والاحضرت اشرف پهلوی به بانک ملی و مرکزی مراجعه کرده و درخواست تبدیل و حواله ۸۰۰ میلیون تومان به ارز و خارج شده است که آنها چون ارز موجود نداشتند این کار را آن روز نکرده‌اند و این موضوع موجب ناراحتی مشارالیها شده و همان روز مدیرکل ارزی بانک مرکزی دستگیر و زندان افتاده است.

سابقه

۱۰ روز بعد از به خاک و خون افتادن مردم در خیابان و میدان ژاله – ۱۷ شهریور – تهران، جامعه کارمندان بانک مرکزی در دولت جعفر شریف‌امامی که به تدریج به اعتصاب سراسری کارکنان دولت پیوستند، در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۵۷ فهرستی بلندبالا از نام و نشان ۱۷۸ نفر از مقامات لشکری و کشوری رژیم را منتشر کردند که دو میلیارد دلار ارز را از کشور خارج کردند.

در این گزارش نام جعفر شریف‌امامی نخست‌وزیر، ارتشبد غلامعلی اویسی مدیرعامل وقت شرکت شیلات جنوب، حسن نمازی بازرگان، جمشید آموزگار نخست‌وزیر اسبق، سپهبد ناصر مقدم آخرین رییس ساواک، سید جواد شهرستانی شهردار تهران، محمدحسین مرشد وزیر بهداری دولت ازهاری و هوشنگ انصاری مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت با خروج ۳۱، ۱۵، ۹، ۵، ۲، ۶ و ۷ میلیون دلار ارز از کشور منتشر شد.

یکی از کارکنان لندن‌نشین رژیم پهلوی در خاطره‌ای نوشت: «دوشنبه ۶ آذر ۱۳۵۷، در روزنامه‌های عصر لندن به مطلب تکان دهنده‌ای برخوردم که خبر می‌داد: کارمندان اعتصابی بانک مرکزی ایران با انتشار سندی اعلام کرده‌اند که دو تن از خواهرزاده‌های شاه و یک ژنرال ارتش، ‌ به اضافه گروهی دیگر اخیرا مبلغی معادل دو میلیارد و ۴۰۰ هزار دلار از ایران به بانک‌های خارج از کشور انتقال داده‌اند، خدای من باور کردنی نیست.»

مطبوعات انگلیس در شماره سه‌شنبه ۷ آذر ۱۳۵۷، گزارش مفصلی در مورد جریان خروج ارز از ایران که متهمین اصلیِ آن را اکثرا افراد نظامی و غیر نظامی وابسته به شاه تشکیل دادند به چاپ رساندند.

استمرار

این افشاگری در دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری هم ادامه یافت. این بار اتحادیه کارکنان بانک مرکزی در تاریخ هفتم آذر ۱۳۵۷ اسامی ۴۹ نفر دیگر از خارج‌کنندگان ارز و دارایی‌های نفیس و گرانبهای مقامات لشکری و کشور رژیم را افشا کرد.

براساس این لیست نام ارتشبد غلامرضا ازهاری نخست‌وزیر وقت و جعفر شریف‌امامی نخست‌وزیر سابق رژیم هر کدام با ۱۷۰ و ۲۵۱ میلیون تومان در صدر لیست اتحادیه قرار داشت.

اتحادیه کارکنان بانک مرکزی در ابتدای گزارش افشاگرانه خود نوشت: «هموطنان عزیز، حکومت پلید ارتشبد ازهاری با مقاومت مصمم و هر چه گسترده‌تر کارکنان مبارز بانک مرکزی چون برخورد نمود، به عوامل جانی خود دستور داد تا با حمله به بانک تلاش راستین ما را برای هر چه مفتضح ساختن صادرکنندگان قاچاق ارز از کشور متوقف نمایند.

در لیستی که منتشر شد نام اشخاصی به اشتباه آمده بود و نام چند نفر که فوت کرده‌اند، که با عرض پوزش از این موارد اشتباهی اعلام می‌داریم که هنوز سیل خروج ارز با کمک دلالان یهودی و بانک‌های ساخته عوامل خارجی، ادامه دارد در حالی که دولت نظامی ازهاری که خود تا گلو غرقه در کثافات است، دست روی دست گذاشته و بی‌تفاوت به فعالیت‌های قاچاقچیان ارز بین‌المللی، آن اشخاص و گروهی دیگر این بار از طرف شبکه‌های قاچاق بین‌المللی ارز به قاچاق ارز مبادرت می‌ورزند. این شما و این فهرست اسامی صادرکنندگان قاچاق ارز.

مبارزه کارکنان بانک مرکزی تا پیروزی نهائی و با تأیید ملت ایران ادامه یافتنی است. اتحادیه کارکنان بانک مرکزی»

طبق لیست اتحادیه کارکنان بانک مرکزی ارتشبد غلامرضا ازهاری نخست وزیر ۱۵۰ عدل فرش معادل ۱۷۰ میلیون تومان، کریم معتمدی وزیر وقت پست و تلگراف با واریز پنج درصد به نام برادرش ۳۵ میلیون تومان، صالحی وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه و بودجه ۷۵ میلیون تومان، حسنعلی مهران وزیر اقتصاد و دارایی ۱۰۰ میلیون تومان، مهندس صدقیانی وزیر تعاون و کشاورزی ۶۵ میلیون تومان، مهندس قباد ریاحی پسر سپهبد غلامعلی ریاحی مدیرعامل شرکت شیلات جنوب ۱۶۰ میلیون تومان و دکتر ثابتی برادر پرویز ثابتی از مقامات امنیتی ۷۵ میلیون تومان.

مهندس امیرصالح شرکت روغن نباتی قو ۳۵۰ میلیون تومان، مهندس رحمانی‌کیا مدیرعامل یک شرکت ساختمانی و گروه صنعتی بهشهر ۵۳۰ میلیون تومان، مهندس قدیمی مقاطعه‌کار ۳۵۰ میلیون تومان، رضا امین وزیر صنایع و معادن با کمک برادران امین کارخانجات صنعتی ۵۰۰ میلیون تومان، مراد اربه، بازرگان ۷۵۰ میلیون تومان، حسن نمازی، بازرگان سرمایه‌دار ۴۵۰ میلیون تومان، شفیع نمازی، بازرگان سرمایه‌دار ۵۰۰ میلیون تومان، دکتر حسین مقاطعه‌کار ۳۵ میلیون تومان، مظفریان، بازرگان ۳۵۰ میلیون تومان و دکتر خونساری پزشک و مقاطعه‌کار ۵۰ میلیون تومان.

پرویز خونساری معاون وزارت امور خارجه ۷۵ میلیون تومان، دکتر پرتوی پزشک دربار ۵۰ میلیون تومان، سازمان خدمات شاهنشاهی ۱۵۰ میلیون تومان، دکتر کاسمی از سازمان خدمات شاهنشاهی ۱۶۰ میلیون تومان، مهندس مهدی شیبانی استاندار پیشین مازندران ۴۵۰ میلیون تومان، بختیار، مقاطعه‌کار ۱۵۰ میلیون تومان، قاسم معینی وزیر پیشین کشور ۷۰ میلیون تومان، دریاسالار حبیب‌اللهی فرمانده نیروی دریایی ۱۵۰ میلیون تومان، چند نماینده مجلس شورای ملی و مقاطعه کار ۳۰۰ میلیون تومان، اسلامی‌نیا مشاور هویدا ۲۰۰ میلیون تومان، مصباح‌زاده مدیر کیهان ۴۵۰ میلیون تومان، دریاسالار اردلان از صنایع نظامی ۴۰۰ میلیون تومان، مهندس حسن هاشمی مقاطعه‌کار ۱۵۰ میلیون تومان، محمدعلی مسعودی سناتور ۴۵۰ میلیون تومان، سرلشگر مزین نماینده دربار در گرگان ۳۵ میلیون تومان، کورس آموزگار ۱۵۰ میلیون تومان، شالچیان وزیر راه ۷۵ میلیون تومان و دکتر طالقانی پزشک و مقاطعه‌کار ۹۰ میلیون تومان.

عزت‌الله عاملی سفیر ایران در بلژیک ۳۵۰ میلیون تومان، غلامرضا کیانپور وزیر پیشین دادگستری ۹۵ میلیون تومان، جواد سعید رییس مجلس شورای ملی ۵۰ میلیون تومان، سردار افخمی مقاطعه کار و آرشیتکت ۷۰ میلیون تومان، مهندس غیاثی آرشیتکت و مقاطعه‌کار ۲۵۰ میلیون تومان، مهندس فروغی وزیر فرهنگ و هنر ۱۵۰ میلیون تومان، مهندس اسدی شرکت لیلاند ۳۵۰ میلیون تومان، جمشید دفتری مقاطعه‌کار ۳۰ میلیون تومان، خانم افشار قاسملو بازرگان ۱۵۰ میلیون تومان، دکتر محمد حسن لشگری پزشک ۷۰ میلیون تومان، علینقی سعید انصاری از دربار ۱۵۰ میلیون تومان، عبدالرضا انصاری سازمان خدمات شاهنشاهی ۳۵۰ میلیون تومان، جعفر شریف‌امامی نخست‌وزیر پیشین ۲۵۱ میلیون تومان و سپهبد صنیعی وزیر پیشین ۷۵ میلیون تومان.

روزنامه نیویورک تایمز در ماههای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی در گزارشی ارزش ارز و کالاهای گرانبهای خارج از ایران را میلیاردها دلار تخمین زد و نوشت: «مبلغی بین دو تا چهار میلیارد دلار تنها طی سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ از سوی خانواده سلطنتی از ایران به آمریکا منتقل شد. یکی از حساب‌های بانکی محمدرضا پهلوی در سوییس دو میلیارد دلار سپرده داشت.»

این روزنامه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم در گزارشی از بانک‌های مختلف کشورهای جهان ارزش اوراق بهادار انتقال یافته توسط محمدرضا پهلوی را بیش از یک میلیارد دلار برآورد کرد.

حرمت خروج ارز

بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران اوائل اسفند ۱۳۵۸ برای پاره‌ای مراقبت‌های پزشکی در بیمارستان قلب تهران بستری شدند. چهارم اسفند ۱۳۵۸ از ایشان درباره خارج کردن ارز و طلا سوال شد و ایشان این اقدام را حرام اعلام کردند.

در این استفتاح از بنیانگذار جمهوری اسلامی پرسیده شد: «خدمت حضرت امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران، پس از اهدای سلام و تحیت، نظر مبارک را در مورد اخراج ارز از مملکت به طرق مختلف به خصوص طلای خالص و مشخص شدن رابطۀ خارج کنندگان از مرز با طلافروشان شهرستان‌ها و معاملاتی که کمک به اخراج ارز می کند، در شرایطی که خروج ارز به ضرر کشور است بیان فرمایید.»

امام هم پاسخ دادند: «در فرض مذکور، هم اخراج ارز و هم اعانت بر آن ـ از جمله فروش به اشخاصی که اخراج می‌کنند ـ حرام است و لازم است مسلمانان پایبند به مصالح اسلام و مسلمین از اعمالی که مخالف مصلحت کشور است، اجتناب کنند. ‌»

منبع:

صحیفه امام، جلد ۱۲، ص۱۶۵

آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ص ۴۷۸

مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مقالات، گزارش نیویورک تایمز

بایگانی اسناد مرکز بررسی اسناد تاریخی و انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، جلد ۱۸، صفحه ۱۸۵، جلد ۲۲، صفحه ۸۴ تا ۸۶ و ۶۳۷

انتهای پیام