بمب آرمان؛ یک امتیاز ویژه برای پهپادهای سبک ایرانی/ حمله به دشمن خارج از رینگ پدافندی لایه آخر

گروه دفاعی خبرگزاری تایمز ـ در نمایشگاهی که به‌مناسبت ۳۱ مردادماه، روز صنعت دفاعی و به‌منظور نمایش برخی از جدیدترین دستاوردهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برپا شده است، موارد جالب توجهی مشاهده می‌شود: از نمونه‌های متنوع تسلیحات انفرادی و راکتهای ضدزره جدید قابل حمل توسط نفر تا موشک الماس۳ و از بمبهای هواپرتاب آرمان تا یاسین۴۰۰٫

در این گزارش به بررسی یکی از این موارد یعنی بمب آرمان می‌پردازیم.

* * *

این بمب‌ها در دسته تسلیحات هواپرتاب دورایستا طبقه‌بندی می‌شوند که قبلاً و در زمان رونمایی از بمب‌های یاسین و بالابان، تایمز گزارشی در مورد اهمیت و کارایی تسلیحات نقطه‌زن و دورایستا ارائه کرده بود.

 

پرتاب بمب‌های دورایستای یاسین با برد ۶۰ تا ۹۰ کیلومتر از سوخو۲۲های نیروی هوافضای سپاه

در حالی که بمب‌های یاسین و بالابان به‌جهت جرم حدود ۳۰۰ و ۱۲۵ کیلوگرمی خود تنها توسط پهپاد کرار و هواپیماهای جنگنده سرنشین‌دار قابل استفاده بودند در ادامه توسعه این دسته از تسلیحات، بمبهای آرمان۱ و ۲ با تعریف اولیه برای ایجاد امکان به‌کارگیری توسط پهپادهای مختلف معرفی شده‌اند.

هدایت خودکار تا نقطه هدف

به‌طور کلی این بمب‌ها با دریافت مختصات هدف پس از رها شدن از وسیله حامل به‌سمت آن تغییر جهت می‌دهند.

آرمان ۱ و ۲ از هدایت و ناوبری تلفیقی GPS/INS بهره می‌برند که در آن سامانه ناوبری اینرسی یا INS (که در نسخه‌های جدید داخلی مبتنی بر ژیروسکوپهای نوری به خطای در حد چند ده متر می‌رسد) با کمک سامانه مکان‌یابی جهانی (GPS) خطاهای خود را کاهش داده (اصطلاحاً خطا را صفر کرده) و مانع از انباشت خطا شده است تا در نهایت به‌راحتی به خطای کمتر از ۳۰ متر برسد.

در صورت استفاده از یک سامانه مکان‌یابی جهانی که دقت نظامی آن به‌جای دقت عمومی در دسترس باشد، خطای اصابت بسیار کمتر و در حد کمتر از ۲ متر خواهد شد. هرچند اتکا به سامانه‌های مکان‌یابی ماهواره‌ای به‌سبب امکان حضور اخلالگر (جمر) در منطقه هدف امکان از دست دادن دقت را به‌دنبال دارد، برای این منظور در صورت صفر شدن خطای INS پیش از رسیدن به منطقه حضور اخلالگر، دقت آن قابل قبول باقی می‌ماند.

اما همان‌طور که در گزارشهای قبلی در مورد بمب بالابان اشاره شد، استفاده از دماغه نیم‌کروی در بمب‌های آرمان به‌سبب میزان نیروی پسا (Drag) بالاتر در مقایسه با دماغه‌های تیزتر، توجیهی غیر از به‌کارگیری جست‌وجوگرهای اپتیکی ندارد.

بمب بالابان

هرچند تاکنون در مورد بمب بالابان تصویر قطعی از نصب این نوع جست‌وجوگر دیده نشده است اما ادامه همین انتخاب طراحی یعنی دماغه مدور در آرمان ۱ و ۲ همچنان امید را برای استفاده از جست‌وجوگر تصویری و ترجیحاً حرارتی در این بمب‌ها زنده نگاه می‌دارد.

در این صورت بمب‌های آرمان ۱ و ۲ به دقت نقطه‌زنی کامل (خطای برخورد زیر یک متر) در شرایط آب‌وهوایی مختلف و بدون نیاز به سامانه‌های مشابه GPS دست پیدا می‌کنند ضمن اینکه به‌واسطه قابلیتهای تحلیل تصویر، امکان استفاده از الگوریتم‌های هوشمند در مورد شناسایی و انهدام هدف هم به‌راحتی وجود خواهد داشت.

بمب دورایستای آرمان مجهز به بالهای بازشونده

آرمان نسخه جمع‌وجور بالابان

در نگاه اول، بمب آرمان۱ شباهت قابل‌توجهی به بالابان دارد یعنی دارای بدنه‌ای استوانه‌ای، دماغه‌ای نیم‌کروی، بالهای بازشونده با طرح مستطیلی (بدون باریک‌شوندگی) است. اما دقت در جزئیات آن نشان می‌دهد که در آرمان۱ اولاً به‌جای چهار بالک کنترلی در انتهای بدنه بالابان، از سه بالک با چیدمان Y استفاده شده که بالک پایینی فقط وظیفه کنترل زاویه سمت (Yaw) را داشته و دو تای بالایی که ترکیب V ایجاد می‌کنند برای کنترل پیچش و غلت استفاده می‌شوند.

حذف یک بالک و البته عملگر دوران‌دهنده آن و برخی اجزای مرتبط سبب کاهش وزن بمب می‌شود که برای سبک‌سازی موردنیاز به‌جهت ایجاد امکان استفاده از بمب آرمان در پهپادهای سبک، ضروری بوده است، هرچند برای این منظور متخصصان طراح دشواری‌های بیشتری در زمینه کنترل با سه بالک را پشت‌سر گذاشته‌اند.

بالکهای کنترلی سه‌تایی آرمان در انتهای بدنه قابل مشاهده است

تفاوت دیگر در بمب آرمان، جمع شدن بالها روی هم به‌جای کنار هم در بالابان است، در واقع به‌سبب قطر بدنه بزرگتر بالابان، بالهای آن امکان جمع شدن کنار هم را داشتند اما در آرمان که با هدف کوچک‌سازی برای استفاده در پهپادهای سبکتر از کرار طراحی شده، با استفاده از راهکار جمع کردن بالها روی هم، بهره‌برداری بهینه‌تری از فضای هندسی در دسترس شده است.

ناگفته نماند که این شیوه طراحی، پیچیدگی بالاتری از جهات مختلف نسبت به حالت مرسوم و سنتی استفاده‌شده در بالابان دارد.

نحوه جمع‌شدن روی هم بالها در آرمان در این تصویر مشهود است

نهایتاً با تغییرات اعمال‌شده، بمب آرمان۱ با جرم ۳۵ کیلوگرم و برد ۲۰ کیلومتر به‌عنوان نسخه‌ای کوچکتر از بالابان ۱۲۵کیلوگرمی که به برد ۲۵ کیلومتر می‌رسید توسعه داده شده است. آرمان۲ هم نسخه‌ای مجهز به موتور الکتریکی و ملخ‌های کامپوزیتی غیرفلزی است که به‌واسطه تأمین نیروی پیشران به بردی ۵ برابر آرمان۱ یعنی برد ۱۰۰ کیلومتر دست پیدا می‌کند، این نسخه آرمان تنها ۵ کیلوگرم سنگین‌تر از آرمان۱ است.

دور از دسترس پدافندها

آرمان۱ با برد ۲۰کیلومتری خود، به‌راحتی با حد نهایی دورایستایی بمبهای قائم برابری می‌کند. بمبهای نقطه‌زن و هوشمند قائم در نسخه‌های مختلف خود بسته به سرعت و ارتفاع پرتاب به بردهای ۸ تا ۲۰ کیلومتر می‌رسند که برد ۲۰کیلومتری قائم به‌راحتی توسط هر پهپادی قابل کسب نیست.

سه گونه از بمبهای قائم؛ بالهای کوچک با پیکربندی ضربدری (کراس) شاخصه پیکربندی این بمبها است

اما آرمان۱ به‌واسطه داشتن بال بازشونده و ضریب سرش (گلاید) بهتر به‌راحتی به برد ۲۰ کیلومتر می‌رسد، در نتیجه پهپادهایی همچون کمان۱۲ و مهاجر۶ که از نظر وزنی توان حمل دست‌کم ۱۰۰ کیلوگرم محموله را دارند به‌راحتی می توانند با دو بمب آرمان۱ پرواز کنند و خارج از برد اکثر سامانه‌های پدافند هوایی موشکی لایه آخر به شکار اهداف خود بپردازند. از نظر برد، آرمان۱ جزو بهترین تسلیحات در اختیار پهپادهای غیرسنگین در مقایسه با نمونه‌های خارجی محسوب می‌شود.

ارزش برد دورایستایی هرچه بالاتر تسلیحات پرتاب‌شونده از پهپادها، در نبردهای یک دهه اخیر در سوریه، لیبی، قفقاز و اوکراین که پدافندهای مشهوری همچون تور‌ـ‌ام۱ و پنتسیر‌ـ‌اس‌ـ‌۱ و بوک در برابر پهپادها صف‌آرایی کرده‌اند به‌خوبی مشخص شده است.

پره‌های موتور الکتریکی در انتهای بدنه آرمان۲ دیده می‌شود

اما به‌واقع می‌توان گفت آرمان۲ با برد ۱۰۰کیلومتری خود، تیر خلاص را بر سودای شکار زودهنگام پهپادهای مسلح توسط پدافندهای موشکی لایه آخر و حتی بسیاری از پدافندهای میان‌برد زده است.

در حالی که پدافندهای مذکور با موشکهای جدید نهایتاً در آستانه افزایش ۱۰۰درصدی برد خود بودند تا بتوانند از ۲۰ تا ۴۰ کیلومتری به مقابله با پهپادها قبل از رها کردن بمبهایشان بپردازند، آرمان۲ با افزایش جهشی در برد دورایستایی، پهپاد حامل را از گزند این سامانه‌ها و برادران دوربردترشان هم حفظ می‌کند تا این سامانه‌ها به‌جای امید داشتن به درگیری با وسیله حامل و پیشگیری از بمباران، به فکر کشف و انهدام اهداف کوچکی با بازتاب راداری اندک مانند خود بمبهای آرمان باشند.

کدام پهپادها و چه‌تعداد آرمان؟

پهپادهای شاهد۱۲۹ و مهاجر۶ و کمان۱۲ با توجه به جرم ۴۰کیلویی آرمان۲، می‌توانند به‌راحتی ۲ تیر از این بمب را حمل کنند. پهپادهای ابابیل۵ و مهاجر۱۰ و کمان۲۲ و شاهد۱۴۹ غزه هم با توجه به بالاتر بودن میزان وزن محموله از ۴ تا بیش از ۱۰ تیر از بمبهای آرمان۲ را ضمن طراحی آویزگاه‌های مناسب می‌توانند با خود حمل کنند.

بمب آرمان۱ در سمت راست تصویر زیر بال پهپاد مهاجر۱۰

اما پهپاد موتور جت کرار که به‌واسطه سرعت بالاتر خود، قابلیت واکنش بسیار سریع‌تری نسبت به پهپادهای مورد اشاره دارد از نظر وزنی و صرف‌نظر از چینش جایگاه‌های حمل سلاح می‌تواند تا ۶ بمب آرمان۲ را حمل کند که کنار برد بیش از ۷۰۰کیلومتری کرار، دست بلندی برای حمله به اهداف دشمن خواهد بود، البته به‌واسطه فضای زیر بال و بدنه کرار، ممکن است جایدهی تعداد کمتری از بمبهای آرمان بدون طراحی آویزگاه (پایلون) جدید مقدور باشد.

بمب آرمان در سمت چپ تصویر، زیر بال پهپاد ابابیل۵ نصب شده است

پهپادهایی همچون انواع بال پرنده شاهد هم صرف‌نظر از چگونگی تطابق آرمان با جایگاه‌های حمل بمب آنها امکان حمل ۱ تا ۲ بمب آرمان را خواهد داشت که در نمونه‌های موتور جت آنها همچون کرار با توجه به برد بالا و سرعت پروازی بهتر می‌توانند در یورش به‌سمت لایه‌های پدافندی دشمن برای اشباع و انهدام آنها بسیار مؤثر باشند.

 

لازم به ذکر است که در ادامه روند تسلیح بالگردهای ترابری و رزمی هوانیروز ارتش و سپاه به تسلیحات جدید که در چند سال اخیر با شتاب قابل‌قبولی در حال پیگیری توسط فرماندهان این یگانها است بمبهای آرمان ۱ و ۲ هم کاندیدای مطرحی برای به‌کارگیری در بالگردها هستند زیرا هم به‌واسطه وزن کم و ابعاد کوچک و هم به‌علت برد دورایستایی زیاد، با شرایط مورد نیاز بالگردها تطابق مطلوبی دارند.

تصویری از حمل ۲۰ بمب دورایستایGBU-39 (هم‌رده با بمب بالابان از لحاظ وزنی) توسط جنگنده اف‌ـ‌۱۵

طبعاً در صورت به هم نخوردن شرایط تریم (Trim) بمبهای آرمان در پرتاب از سرعتهای بالاتر یا عدم از بین رفتن کارایی بالکهای کنترلی به‌واسطه جابه‌جا شدن مرکز فشار آنها در سرعت پرواز بالاتر امکان استفاده از بمبهای آرمان خصوصاً آرمان۲ از هواپیماهای جنگنده سرنشین‌دار هم وجود دارد.

دراین‌صورت به‌واسطه وزن محموله بسیار بالای قابل حمل توسط آنها (با طراحی آویزگاه‌های واسط جدید)، تعداد بسیار زیادی بمب آرمان۲ توسط هواپیمای جنگنده حمل شده است و به‌راحتی می‌تواند هر سامانه پدافندی را با ترکیبی از بمبهای فریب و اصلی اشباع کند و ابتدای اجزای حیاتی آن را منهدم کند و کنار آن به هدف اصلی هم حمله شود.

طراحی و توسعه و تولید انبوه تسلیحات جدید که امید می‌رود سرعت این مراحل هر روز بیشتر از قبل شود امروزه نه‌تنها برای داشتن اثرگذاری در فضای نبردهای مدرن لازم است بلکه با توجه به اقبال مناسب سایر کشورها به محصولات نظامی ایران اسلامی می‌تواند هرچه بیشتر به رشد و توسعه این صنعت برای ارزآوری غیرنفتی و توجه به اقتصاد دانش‌بنیان کمک کند که نمایشگاه اخیر دستاوردهای وزارت دفاع جلوه‌ای از روند رو به رشد توسعه محصولات در همین چهارچوب بود.

انتهای پیام/+