یکی از باورهای رایج درباره مسئله کاهش وزن و لاغری شکم، حذف کربوهیدرات و مواد غذایی نشاستهای است. بسیاری کربوهیدرات را یکی از مهمترین عوامل چاقی دانسته و حذف آن را سریعترین روش برای دستیابی به تناسب اندام میدانند. برنج، نان، ماکارونی و حتی سیبزمینی مواد غذایی هستند که در اولین قدم از شروع هر رژیم غذایی حذف میشوند. رژیمهایی مانند رژیم پروتئین و رژیم لوکارب یا کمکربوهیدرات نمونهای از رژیمهای بر پایه کاهش مواد نشاستهای است. اگر تصمیم به شروع رژیم کمکربوهیدرات دارید، میتوان آن را انتخابی مناسب برای شروع مسیر تناسب اندام دانست. زیرا برخلاف بسیاری از رژیمهای محدود، اگرچه مصرف مواد نشاستهای را محدود کرده اما سایر مواد غذایی را با رعایت نکاتی اساسی میتوان به درستی پیش برد. اما پیش از شروع رژیم لوکرب با مقالهای که در ادامه آورده شده همراه شوید تا اصول و قوانین مهم این سبک غذایی را بشناسید.
رژیم لوکارب چیست؟
رژیم لوکرب یا رژیم کم کربوهیدرات نوعی سبک تغذیه بوده که در آن مصرف کربوهیدرات به میزان قابل توجهی کاهش یافته و در مقابل مصرف چربی و پروتئین افزایش مییابد. رژیمی که میتوان آن را مشابه رژیم کتوژنیک در نظر گرفت. با این تفاوت که رژیم لوکارب انواع مختلفی داشته و تمامی آنها منجر به کتوز در بدن نمیشوند.
کربوهیدرات، پروتئین و چربی سه درشتمغذی مهم در سبد غذایی انسانها است. یک رژیم غذایی سالم باید ترکیبی از تمامی این درشتمغذیها باشد. اما در بعضی شرایط خاص سلامتی مانند ابتلا به بیماریهای چاقی و دیابت نیاز به تغییر این سیستم است. برای درمان چاقی با توجه به سبک رژیم توصیهشده توسط متخصص باید چگونگی مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی تعیین شود اما در افراد مبتلا به دیابت برای بهبود عملکرد هورمون انسولین در بدن معمولا میزان کربوهیدرات کاهش یافته و رژیم لوکارب توصیه میشود.
کتوز شرایطی است که بدن برای تامین انرژی در زمان کمبود گلوکز ناشی از کاهش مصرف کربوهیدرات، چربیها را مصرف میکند. یکی از باورهای رایج درباره علت چاقی که از گذشته وجود داشته، مصرف انواع مختلف چربیها بود. هنوز هم عدهای بر این باورند که چربیها مهمترین علت چاقی و اضافه وزن هستند. اما رژیم لوکارب ادعا میکند کربوهیدرات در مقایسه با چربی تاثیرگذاری بیشتری بر افزایش وزن دارد. در مقابل مصرف چربیهای سالم به همراه افزایش مصرف پروتئین بدون چربی بهترین روش برای کاهش درصد چربی بدن و لاغری هستند.
زمانی که فرد از مصرف مواد غذایی نشاستهای و قندی خودداری میکند، قند خون تثبیت شده و میزان انسولین در بدن که نقش موثری در ذخیرهسازی چربی داشته، کاهش مییابد. در نتیجه سوزاندن چربی در بدن سادهتر میشود. از سوی دیگر افزایش مصرف پروتئین منجر به سیری طولانیمدت و در نتیجه کاهش اشتها خواهدشد. ترکیبی که در نهایت کاهش وزن موفقی را به همراه دارد.
نمونه رژیم لوکرب برای یک هفته
رژیمهای کم کربوهیدرات انواع مختلفی دارند که بعضی از آنها با محدودیت شدید مواد نشاستهای همراه بوده و برخی دیگر کربوهیدرات مصرف میشود اما مقدار آن کاهش یافتهاست. در نمونه رژیم لوکرب پیش رو کربوهیدرات به طور کامل قطع نشده و به صورت محدود مصرف میشود. اما میزان پروتئین روزانه تقریبا بیش از ۵۰ گرم در روز است. مقدار کالری تقریبا ۱۲۰۰ بوده که در صورت نیاز و با توجه به شرایط بدنی افراد میتوان به مقدار ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کالری هم افزایش داد.
روز اول
- صبحانه: ۱ فنجان ماست یونانی بدون چربی، یک-سوم فنجان بلوبری یا انواع مختلف توت، یک قاشق غذاخوری گردو خردشده
- میانوعده: یک پرتقال
- ناهار: یک کاسه سالاد لوبیا سفید و سبزیجات
- میانوعده: نصف فنجان انواع توت
- شام: سالمون گریل و سبزیجات
برای افزایش میزان کالری مصرفی به مقدار ۱۵۰۰ کالری میتوانید کمی مغزیجات مانند بادام درختی به اندازه یک-سوم فنجان در میانوعده صبح مصرف کنید.
روز دوم
- صبحانه: املت تخممرغ به همراه مقداری پنیر فتا و فلفل دلمهای، یک پرتقال متوسط
- میانوعده: یک عدد گلابی
- ناهار: کینوا پخته شده، سبزیجات گریل، ۱۰۰ گرم سینه مرغ گریل
- میانوعده: یک عدد فلفل دلمهای
- شام: سینه مرغ گریل به همراه سالاد سبزیجات
برای افزایش کالری مصرفی به میزان تقریبی ۱۵۰۰ کالری میتوانید نصف فنجان حُمص در میانوعده دوم مصرف کنید.
روز سوم
- صبحانه: املت تخممرغ به همراه مقداری پنیر فتا و فلفل دلمهای، یک عدد پرتقال متوسط
- میانوعده: یک عدد نارنگی
- ناهار: کینوا پخته شده، سبزیجات گریل، ۱۰۰ گرم سینه مرغ گریل
- میانوعده: یک عدد گلابی
- شام: سینه مرغ گریل به همراه سبزیجات گریل
برای افزایش کالری مصرفی به میزان ۱۵۰۰ کالری میتوانید در میانوعده صبح نصف فنجان بادام درختی خام میل کنید.
روز چهارم
- صبحانه: یک فنجان پودینگ چیاسید حاوی نصف فنجان شیر گیاهی (شیر بادام، شیر سویا یا شیر جو)، یک قاشق سوپخوری چیاسید، یک قاشق چایخوری عسل، وانیل، مقداری بلوبری یا انواع توت، خلال بادام
- میانوعده: یک عدد نارنگی
- ناهار: کینوا پخته شده، سبزیجات گریل، ۱۰۰ گرم سینه مرغ گریل
- میانوعده: املت تخممرغ به همراه پنیر فتا و فلفل دلمهای
- شام: ماهی کبابی به همراه سبزیجات گریل
برای افزایش میزان کالری مصرفی به اندازه ۱۵۰۰ کالری میتوان نصف فنجان گردو در میانوعده صبح مصرف نمود.
روز پنجم
- صبحانه: یک فنجانپودینگ چیاسید
- میانوعده: نصف فنجان ماست یونانی بدون چربی
- ناهار: کینوا پخته شده، سبزیجات گریل، ۱۰۰ گرم سینه مرغ گریل
- میانوعده: ۱۰ عدد بادام درختی خام
- شام: لازانیای بادمجان به همراه گوشت گاو بدون چربی، یک کاسه سالاد
برای افزایش میزان کالری مصرفی میتوان مقداری گردو و بادام درختی خام مصرف نمود.
روز ششم
- صبحانه: یک فنجان ماست یونانی، یک-سوم فنجان بلوبری، یک قاشق سوپخوری گردو خردشده
- میانوعده: یک عدد گلابی
- ناهار: لازانیای بادمجان به همراه گوشت گاو بدون چربی، یک-سوم فنجان انار
- میانوعده: یک عدد سیب
- شام: نودل کدو سبز به همراه توفو و سبزیجات گریل
برای افزایش میزان کالری مصرفی میتوان مقداری کره بادامزمینی را در میانوعده دوم مصرف نمود.
روز هفتم
- صبحانه: املت تخممرغ به همراه پنیر فتا و فلفل دلمهای، یک پرتقال متوسط
- میانوعده: دو عدد هویج
- ناهار: لازانیای بادمجان به همراه گوشت گاو بدون چربی، یک عدد فلفل دلمهای
- میانوعده: یک عدد گلابی
- شام: برنج گلکلم به همراه میگو گریل و سبزیجات گریل
برای افزایش میزان کالری مصرفی میتوان مقداری حمص در میانوعده صبح مصرف نمود.
هرم غذایی رژیم لوکارب
با توجه به هرم غذایی رژیم لوکرب در طول این دوران نیازی به قطع کامل موادغذایی حاوی کربوهیدرات نیست. اما میتوان مواد نشاستهای و غلات ساده را با غلات پیچیده که حاوی فیبر بیشتری هستند جایگزین کرد. نان، برنج، سیبزمینی، حبوبات، شیر به دلیل داشتن لاکتوز و همچنین میوهها از منابع اصلی کربوهیدرات هستند. سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، فلفل دلمهای و دیگر انواع کلم کربوهیدرات کمتری دارند. گوشت مرغ، غذاهای دریایی، تخممرغ و گوشت گاو از منابع مهم پروتئین و فاقد کربوهیدرات و همچنین چربیها از دیگر منابع بدون کربوهیدرات هستند که میتوان در دوران رژیم لوکرب مصرف نمود.
کربوهیدرات مناسب برای این دوران لبنیات بدون چربی، غلات کاملی مانند نان جو، نان چاودار، برنج قهوهای، کینوا، بلغور جو، جو دوسرپرک است. عدس، لوبیا و سایر حبوبات هم به دلیل داشتن فیبر فراوان مواد غذایی مناسبی برای رژیم لوکارب هستند. شکر، قند مصنوعی، انواع کیک و کلوچه، نوشابه و نوشیدنیهای رژیمی از کربوهیدرات غیرمجاز برای این سبک غذایی هستند. یکی از مهمترین بخشهای این رژیم افزودن چربی سالم مانند آووکادو، روغن زیتون، مغزیجات و دانههای روغنی به وعدههای اصلی است. روشی که باعث میشود برای مدتی طولانی سیر بماند.
مزایای رژیم لوکرب
کاهش وزن، کمک به بیماران دیابتی و تنظیم سطح هورمون انسولین در بدن مهمترین مزایای رژیم کم کربوهیدرات هستند.
کاهش وزن
تحقیقات نشان داده رژیمهای کم کربوهیدرات و رژیمهایی که با محدودیت شدید کربوهیدرات و در مقابل افزایش مصرف چربی و پروتئین همراه هستند، به خوبی میتوانند در زمانی کوتاه باعث کاهش وزن شوند. کربوهیدرات جزو درشتمغذیهای پرکالری بوده که کاهش آن در نهایت منجر به کاهش کالری دریافتی شده که یکی از دلایل مهم کاهش وزن سریع است. از سوی دیگر مصرف پروتئین و چربی در تمامی وعدهها منجر به کاهش اشتها، سیری طولانیمدت و در نتیجه مانع از پرخوری میشود.
کنترل دیابت نوع-۱
بررسیها نشان میدهد یکی از بهترین روشها برای مدیریت دیابت نوع-۱ کنترل میزان کربوهیدرات مصرفی است. با این حال اگر به دلیل ابتلا به این بیماری انسولین تزریق میکنید، باید با مشورت پزشک خود میزان کربوهیدرات مصرفی را مشخص کنید. چراکه کاهش بیاندازه ممکن است منجر به افت ناگهانی قندخون شود.
کنترل دیابت نوع-۲
در افراد مبتلا به دیابت نوع-۲ کاهش وزن ۱۵ کیلوگرمی در مدت زمان سه تا پنج ماه روش مناسبی برای بهبود این بیماری است. اگرچه تغییر عادات غذایی و افزودن فعالیت بدنی منظم روشی ماندگار برای کاهش وزن بوده اما روشهایی مانند رژیم لوکرب میتواند در مدت زمان کوتاهتری شما را به هدف برساند. به ویژه اگر اضافه وزن شدیدی داشته و برای پیشگیری از تشدید دیابت نوع-۲ نیاز به اقدامی فوری دارید.
بهبود عملکرد روده
کاهش کربوهیدرات به ویژه در افراد مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر میتواند در کاهش نفخ، اسهال، گرفتگی عضلات، سوءهاضمه، رفلاکس معده و سایر مشکلات گوارشی نقش موثری ایفا کند.
رژیم لوکرب برای چه کسانی خوب نیست؟
به یاد داشته باشید نمیتوان پیروی از یک رژیم یا سبک غذایی را به تمامی افراد توصیه کرد. در ابتدا باید وضعیت سلامت جسمانی و روان فرد و همچنین عوارض این رژیم را در نظر گرفت. کاهش ناگهانی و بیش از اندازه کربوهیدرات ممکن است در روزهای ابتدایی منجر به یبوست، اختلالات خلقی و کوفتگی بدن شود. در رژیمهای کم کربوهیدرات زمانی که شرایط کتوز در بدن ایجاد شود، علائمی مانند کاهش انرژی، خستگی، بوی بد دهان، سردرد و ضعف نمایان خواهدشد.
اگر مبتلا به بیماریهای قلبی-عروقی و کبد چرب هستید، در مصرف میزان چربی باید دقت کنید. پروتئین مصرفی را هم باید بدون چربی انتخاب کنید. چربیهای اشباع خطر ابتلا و تشدید بیماریهای قلبی را به همراه دارند.
انواع رژیم های معروف لوکرب
با توجه به میزان کربوهیدرات مصرفی، مقدار پروتئین و چربی، رژیمهای بر پایه کاهش مواد نشاستهای در انواع گوناگونی طراحی شدهاند.
۱.رژیم کم کربوهیدرات
رژیم کم کربوهیدرات شکل ساده و سنتی رژیمهای لوکرب بوده که قاون کلی آن مصرف حدود ۵۰ تا ۱۰۰ گرم کربوهیدرات در طول روز است. نیازی به کاهش بیش از اندازه این درشتمغذی نیست. تنها کمتر از مقدار همیشگی خود مصرف کنید. به همین دلیل این رژیم سادهتر از سایر رژیمهای لوکرب است. میتوانید آزادانه انواع کربوهیدرات را از میان میوهها، سبزیجات، لبنیات، غلات کامل، دانهها، مغزیجات و حبوبات انتخاب کنید. این رژیم تاثیر بسیاری خوبی بر کاهش تریگلیسیرید، کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) دارد.
۲. رژیم کتوژنیک
رژیک کتوژنیک یا به اختصار رژیم کتو نسخه سخت رژیم کم کربوهیدرات بوده که میزان مصرف کربوهیدرات در طی این رژیم به کمتر از ۵۰ گرم و در حدود ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز محدود میشود. در مقابل مصرف چربی ۸۰ درصد از این رژیم را تشکیل میدهد. این سبک غذایی برای تامین انرژی بدن را وادار به سوزاندن چربی میکند. به همین دلیل کاهش وزنی زیاد در زمانی کوتاه را به همراه دارد اما به دلیل محدودیت شدید غذایی ادامه دادن آن در طولانیمدت ممکن است برای سلامتی مضر باشد. احتمال بازگشت وزن در چنین رژیمهای محدودی هم وجود دارد.
۳. رژیم اتکینز
یکی از معروفترین رژیمهای بر پایه کاهش کربوهیدرات، رژیم اتکینز نام دارد که میزان مصرف پروتئین و چربی تقریبا نامحدود است. این برنامه در ابتدا مانند کتوژنیک با حذف قابل توجه کربوهیدرات همراه بوده اما در ادامه میوه و سبزیجات به سبد غذایی بازمیگردند. نکتهی مهمی که باید به آن توجه داشت، کنترل مصرف کربوهیدرات حتی در دوران تثبیت وزن است. مسئلهای که بیتوجهی به آن باعث بازگشت وزن میشود. در مقایسه با سایر رژیمهای کم کربوهیدرات، رژیم اتکینز در زمان کوتاهتری منجر به کاهش وزن خواهدشد.
۴. رژیم دوکان
رژیم دوکان شامل چهار مرحله است. در مرحله اول باید بر مصرف پروتئین تمرکز شود. سپس سبزیجات و در ادامه به تدریج کربوهیدراتی مانند میوه، نان سبوسدار و همچنین دو وعده تقلب در هفته وارد برنامه میشود. در مرحله نهایی هم هدف حفظ وزن کاهشیافته به وسیله مصرف تمامی گروههای غذایی در کنار مصرف ثابت و روزانه سبوس جو دو سر است. این رژیم قوانین زیاد و پیچیدگیهایی داشته و باید با دقت انجام شود. از سوی دیگر در فاز ابتدایی افزایش قابل توجه پروتئین در افراد مبتلا به سنگ کلیه ممکن است خطراتی را به همراه داشتهباشد.
۵. رژیم چرخه کربوهیدرات
در رژیم چرخه کربوهیدرات یا Carb Cycling در طول هفته به صورت چرخشی روزهای کم کربوهیدرات و پرکربوهیدرات را داریم. در روزهای کم کربوهیدرات تقریبا ۵۰ تا ۱۵۰ گرم و در روزهای پرکربوهیدرات تا ۴۰۰ گرم کربوهیدرات مجاز است. پیروی از این رژیم به دلیل داشتن روزهای پرکربوهیدرات سادهتر بوده و میتوان روزهای کم کربوهیدرات را تحمل کرد. اگر فعالیتهای ورزشی هم انجام میدهید، میتوانید روزهای پرکربوهیدرات را به انجام تمرینات ورزشی اختصاص دهید. برنامهای متعادل که میتواند به یک سبک تغذیه تبدیل شود.
۶. رژیم پالئو
برای پیروی از رژیم پالئو باید مواد غذایی غیرنشاستهای مصرف کنید. میوه، سبزیجات، لبنیات و حبوباتی که کربوهیدرات بالایی داشته، در این رژیم حذف میشوند. در مقابل مصرف پروتئین به میزان چشمگیری افزایش مییابد. درباره رژیم پالئو بررسیهای کمی صورت گرفته و نمیتوان از مزایا و یا عوارض احتمالی آن مطمئن بود. با این حال احتمال ابتلا به کمبود کلسیم و در مقابل کاهش وزن، کاهش چربی شکم، کاهش درصد چربی بدن و تنظیم فشار خون وجود دارد.
۷. رژیم مدیترانهای کم کربوهیدرات
در رژیم مدیترانهای کم کربوهیدرات چربیهای اشباع باید با چربیهای غیراشباع جایگزین شوند. یک رژیم اثربخش برای پیشگیری از ابتلا به بیماریهای چاقی، قلبی عروقی و همچنین کنترل وزن در بیماران مبتلا به دیابت نوع-۲. در طول این رژیم منابع اصلی چربی شامل مغزیجات، دانههای روغنی، روغن زیتون و آووکادو بوده و مصرف لبنیات پرچرب ممنوع است. کربوهیدرات باید ۵۰ درصد از برنامه غذایی رژیم مدیترانهای کم کربوهیدرات را شامل شود و حداقل ۳۰ درصد را از چربیهای مفید مصرف کنید. سبزیجات و غلات کامل منابع اصلی کربوهیدرات در این رژیم هستند.
لیست مواد غذایی مجاز در رژیم لوکرب
برای تنظیم یک برنامه رژیم کم کربوهیدرات باید بدانید که چه مواد غذایی مجاز بوده و چه مواردی باید در حد اعتدال مصرف شود. مواد غذایی که برای این رژیم توصیه میشود، عبارتند از:
- گوشت: گوشت گاو، بره، مرغ، بوقلمون
- ماهی: سالمون، تن ماهی، قزلآلا
- تخممرغ
- سبزیجات غیرنشاستهای: اسفناج، کلم بروکلی، گل کلم، هویج، مارچوبه، گوجه فرنگی
- مغزها و دانهها: بادام، گردو، تخمه آفتابگردان، دانه چیا، پسته
- لبنیات پرچرب: پنیر، ماست یونانی
- چربی و روغنها: آووکادو، روغن آووکادو، روغن زیتون، روغن نارگیل
برای پیشگیری از پرخوری توصیه میشود پنیر و آجیل را به صورت محدود مصرف کنید.
مواد غذایی که باید در حد اعتدال مصرف شود
در رژیمهای غیر کتو و بدون کربوهیدرات میتوان مواد غذایی زیر را مصرف نمود:
- سبزیجات نشاستهای: سیبزمینی، سیبزمینی شیرین، نخود فرنگی، ذرت
- غلات کامل: برنج قهوهای، جو دوسرپرک، کینوا
- حبوبات: عدس، لوبیا سیاه، لوبیا چیتی، نخود
- لبنیات پرکربوهیدرات: شیر و ماست پرچرب
میوه های مجاز در رژیم لوکرب
میوه های مجاز در رژیم لوکرب شامل:
- پرتقال
- هندوانه
- انواع توت مانند بلوبری
- زغال اخته
- توت فرنگی
- شاتوت
هستند. در مقابل موز، آناناس و انبه از جمله میوههای پرکربوهیدرات بوده که باید در مصرف آنها احتیاط کرد.
غذاهای ممنوعه در رژیم کم کربوهیدرات
غذاهای حاوی قند و نشاسته فراوان در طول رژیم لوکرب باید محدود شوند. لیستی از این موادغذایی را در ادامه مشاهده میکنید:
- تنقلات شیرین: آبنبات، بستنی، کیک و کلوچه، بیسکوییت، انواع کوکی و انواع محصولات حاوی قند مصنوعی
- غلات تصفیهشده: برنج سفید، آرد سفید، نان سفید، ماکارونی، نان تورتیلا، کراکر
- محصولات رژیمی و کم چرب: بعضی از محصولات لبنی، غلات و شیرینیهای رژیمی که چربی کمی دارند اما حاوی قند فراوانی هستند
- غذاهای فرآوریشده: فستفود، چیپس، پفک، چوب شور
- نوشیدنیهای حاوی شیرینشده: نوشابه، قهوه و چای با شکر، نوشیدنیهای ورزشی و رژیمی، نوشیدنیهای انرژیزا
توصیه میشود پیش از خرید محصولات غذایی برچسب مواد تشکیلدهندهی آنها را بررسی کنید.
نوشیدنیهای مجاز در رژیم لوکرب
در دوران رژیم لوکرب باید در انتخاب نوشیدنی دقت کنید. بسیاری از آنها کربوهیدرات و قند فراوانی دارند و برای رژیمهای کم کربوهیدرات مناسب نیستند. قهوه تلخ، چای، آب و نوشیدنیهای گازدار بدون قند مانند آب گازدار انتخاب خوبی برای این رژیم هستند. به دلیل افزایش مصرف پروتئین و کاهش مصرف مواد نشاستهای باید به منظور پیشگیری از بروز یبوست و اختلال گوارشی میزان مصرف آب در طول روز را افزایش دهید.
میان وعده های رژیم لوکرب
- چند برش میوه به همراه کره بادامزمینی
- ماست یونانی
- یک یا دو تخممرغ آبپز
- هویج کوچک
- مقداری آجیل
- مقداری پنیر به ویژه پنیر کاتیج و گوشت
سخن پایانی
رژیم لوکرب رژیمی بر پایه کاهش کربوهیدرات و افزایش مصرف پروتئین و چربی مفید است. رژیمهای کربوهیدرات در انواع مختلفی طراحی شدهاند که تفاوت آنها در میزان کربوهیدرات مصرفی است. در رژیمهای لوکارب مصرف مواد غذایی نشاستهای، غذاهای فرآوریشده و قند مصنوعی باید محدود شود. این رژیم برای کاهش وزنی سریع، افراد مبتلا به دیابت و کنترل سطح قندخون موثر است. اگرچه برای این رژیم عوارض جانبی جدی گزارش نشده اما برای طولانیمدت ممکن است انتخاب مناسبی نباشد و بدن با کمبود ویتامین و مواد معدنی مواجه شود. بنابراین پیش از شروع با متخصصین تغذیه و رژیمدرمانی مشورت کنید.