راه‌های پیشگیری از مسمومیت در سفر

ایسنا نوشت: تعطیلات عید بازار سفرهای نوروزی را گرم می‌کند، اما هر سفری ممکن است با خطرهایی همراه باشد؛ از خطر مسمومیت‌های گوارشی و اسهال مسافران گرفته تا خطر زنبورگزیدگی، عقرب‌گزیدگی و حتی مارگزیدگی. از طرفی سفر به برخی از کشورهای خاص هم نیازمند توجه ویژه‌ای است؛ مثلا در مسافرت به امارات متحده عربی باید بدانید که حتی همراه داشتن آرام بخش‌های پرمصرفی مانند اگزازپام و دیازپام جرم محسوب می‌شود یا در مسافرت به برخی از کشورهای آفریقایی لازم است واکسن‌های خاصی را پیشاپیش تزریق کنید.

برای اینکه در تعطیلات نوروزی سفرهای کم‌خطرتر و سالم‌تری داشته باشید، رعایت چند توصیه به شما کمک می‌کند.

بنابر اعلام مرکز ملی اطلاع‌رسانی دارو و سموم وزارت بهداشت، چند نکته‌ای که باید برای داشتن سفری ایمن رعایت کنیم عبارتند از:

– طی سفر نوروزی‌تان حتما داروهای خود را به همراه داشته باشید، چه‌بسا تا زمان پیدا کردن داروخانه در مقصد، برای تهیه دارو دچار مشکل شوید.

– اگر به امارات متحده عربی (دبی، شارجه، ابوظبی) یا عربستان سفر می‌کنید، از همراه بردن داروهای آرامبخش مانند داروهای دیازپام، اگزازپام، لورازپام و…، داروهای مسکن کودئین‌دار (مانند استامینوفن کودئین، اکسپکتورانت کدیین) و ترکیبات روانگردان اکیدا اجتناب کنید. براساس قوانین این کشور، متهمان به حمل این داروها با مجازات سنگینی مواجه خواهند بود. در صورت نیاز به مصرف این داروها، نسخه پزشک معالج را همراه داشته باشید یا نسبت به جایگزینی داروها با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

– چنانچه به برخی از کشورهای آفریقایی یا آسیایی سفر می‌کنید، مطمئن شوید آیا تزریق واکسن خاصی (مانند مننژیت یا تب‌زرد) پیش از سفر مورد نیاز است یا خیر؟

– برای پیشگیری از گزش حشرات در محیط‌های گرم و مرطوب و استوایی، پشه‌بند، حشره‌کش‌های خانگی یا پماد و اسپری دافع حشرات همراه داشته باشید.

– همراه داشتن جعبه کمک‌های اولیه، خصوصا در مورد خانواده‌هایی که فرزند خردسالی دارند، همچنین همراه داشتن پوشک، شیرخشک، درجه تب، داروهای بدون نسخه مانند شربت تب‌بر، شربت سرماخوردگی، قطره یا شربت مولتی‌ویتامین و آهن، پماد سوختگی، پنبه و گاز استریل و دیگر داروهایی که کودک در حال مصرف آنهاست، طی سفر ضروری است.

– شیوه نگهداری داروها را از دکتر داروساز، هنگام تحویل گرفتن دارو از داروخانه بپرسید و هیچ‌گاه داروهای خود را در اتومبیلی که زیر نور آفتاب پارک شده یا در شیشه عقب اتومبیل (حتی در زمستان) قرار ندهید. داروهای یخچالی را همراه یخ یا داخل ظروف خنک‌کننده حمل کنید.

در خصوص بیماران دیابتی که انسولین تزریق می‌کنند، توجه به موارد زیر هنگام سفر ضرورت دارد:

– فراهم کردن انسولین و داروهای مصرفی و سرنگ برای تمام مدت سفر

– همراه داشتن دستگاه یا نوار کنترل قندخون، قند حبه‌ای، نبات، بیسکوییت و آبمیوه برای درمان کاهش احتمالی قندخون

– همراه داشتن میان‌وعده مناسب؛ مانند میوه و ساندویچ کوچک

– در خصوص بیماران مبتلا به فشارخون بالا، بهتر است دستگاه فشارسنج و داروهای مصرفی همراه بیمار باشد و از مصرف مواد غذایی حاوی نمک مانند آجیل، تنقلات و مواد غذایی چرب خودداری شود.

– داشتن دستمال مرطوب و یا محلول ضدعفونی‌کننده در طول سفر بسیار کمک کننده است.

– در مسیر سفر توجه کنید مسمومیت با گیاهانی مانند خرزهره، دیفن‌باخیا، کرچک و برخی از قارچ‌های خودرو می‌تواند بسیار خطرناک باشد. مراقب کودکان باشید و در صورت مسمومیت با این گیاهان مصدوم را در اسرع وقت به نزدیک‌ترین مرکز درمانی منتقل کنید.

– برای کاهش احتمال بروز مسمومیت با گاز منوکسیدکربن (که بی‌رنگ، بی‌بو و شدیدا سمی است) باید یک سیستم تهویه هوا در محیط باشد. ضمن اطمینان از استاندارد بودن وسایل گرمایشی (بخاری نفتی و گازی)، آبگرمکن و پکیج دیواری، دائما از سلامت عملکرد آنها اطمینان حاصل کنید و دودکش این وسایل را خصوصا اگر محل جدیدی را برای گذران تعطیلات عید در نظر دارید، کنترل کنید.

– هیچ‌گاه داخل اتومبیل با موتور روشن در مدت هرچند کوتاه نخوابید. این کار باعث بروز مسمومیت کشنده با منوکسیدکربن خواهد شد. همچنین از روشن کردن گاز پیک‌نیکی داخل چادر یا اتومبیل یا در محیط بسته دیگری برای تامین گرما، جدا خودداری کنید.

– چنانچه در یک محیط بسته و دارای بخاری نفتی یا گازی حالت تهوع، سرگیجه و خواب‌آلودگی داشتید، هرچه‌سریع‌تر بقیه را در جریان بگذارید و اگر مشکوک به مسمومیت با منوکسیدکربن هستید، محیط را ترک کنید.

– هر شخصی که با گاز منوکسیدکربن در تماس و دارای علائم فوق است، باید فورا توسط پزشک معاینه شود. نوزادان و افراد مسن، زنان باردار و افرادی که دچار ناراحتی‌های قلبی- عروقی هستند، چنانچه با این گاز در تماس باشند حتی در صورت نداشتن علامت حتما باید توسط پزشک معاینه شوند.

– غذاهای مسموم‌کننده ممکن است بو یا مزه ناخوشایندی نداشته باشند. با وجودی که اکثر مسمومیت‌های غذایی معمولا ظرف ۲۴ ساعت برطرف می‌شوند، بعضی از آنها مانند مسمومیت با غذای کنسروی می‌توانند کشنده باشند.

– مسمومیت و مرگ ناشی از بوتولیسم، در اثر غذا و کنسرو آلوده بروز می‌کند و بسیار کشنده است. بیمار مبتلا سریعا باید به مرکز درمانی مجهز، برای تزریق داروی ضدسم منتقل شود. بوتولیسم نوعی مسمومیت غذایی کشنده است که در اثر مصرف کشک غیرپاستوریزه، غذاهای کنسروی (که قبل از مصرف حرارت مناسب به آنها نرسیده) یا سوسیس و کالباس آلوده بروز می‌کند. علائم و نشانه‌های این مسمومیت با تاخیر (بعد از ۱۲ تا ۲۴ ساعت) ظاهر می‌شود و شامل تاری دید، دوبینی، افتادگی پلک فوقانی، ناتوانی در حرکت، اختلال تکلم، لکنت زبان، سختی بلع، خشکی و درد گلو است. مهم‌ترین اقدام درمانی در این مسمومیت تجویز سریع داروی ضدسم در مرکز درمانی است. در صورت درمان نشدن ممکن است فرد مسموم در اثر فلج تنفسی فوت کند.

– اگر در سفر از غذای آماده کنسروشده استفاده می‌کنید، با جوشاندن کنسرو به مدت ۲۰ دقیقه می‌توان از خطر مسمومیت کشنده بوتولیسم پیشگیری کرد.

– هرگز غذاهای پخته‌شده را بیش از دو ساعت (اگر هوای اتاق گرم است، بیش از یک ساعت) در دمای محیط رها نکنید. برای دوباره گرم کردن غذاهای باقیمانده آنها را تا ۷۴ درجه سانتیگراد گرما دهید تا غذا بخار کند و همچنین غذاهایی که بیش از ۳ روز باقی‌مانده‌اند را مصرف نکنید.

– همیشه قبل از آماده کردن یا خوردن غذا، دست‌هایتان را با صابون بشویید. نوعی از اسهال میکروبی طی سفر و به دلیل رعایت نکردن بهداشت قابل‌انتقال است. به خاطر داشته باشید دست‌هایتان را بعد از استفاده از سرویس‌های بهداشتی، برداشتن گوشت خام، سیگار کشیدن، دست زدن به حیوانات و دست زدن به زباله‌ها حتما بشویید.

– علایم و نشانه‌های برخی از مسمومیت‌های غذایی با تاخیر ظاهر می‌شود. یعنی ممکن است ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف غذای آلوده، علایم در فرد مسموم بروز کند. علایم و نشانه‌های این مسمومیت‌ها شامل سردرد، تب، خستگی، تهوع، استفراغ، اسهال آبکی شدید، کم شدن آب بدن، ضعف و درد شکم هستند.

– دستور طلایی پیشگیری از مسمومیت غذایی، پختن غذا و خوردن آن در همان روز است.

– رعایت ایمنی غذایی مانع بروز مسمومیت می‌شود. ضمن سفر از حمل گوشت خام و تخم‌مرغ خام و فرآورده‌های لبنی با ماندگاری کوتاه خودداری کنید؛ چرا که سریعا فاسد می‌شوند.

– از خرید قوطی‌های کنسرو دارای برآمدگی، فرورفتگی یا نشتی خودداری کنید و مطمئن شوید درپوش آنها شکسته نشده باشد. اگر فرآورده‌ای ظاهر یا بوی ناخوشایندی داشت، به هیچ‌عنوان آن را نچشید و کنسروها را قبل از مصرف ۲۰ دقیقه در آب درحال جوشیدن حرارت دهید و سپس مصرف کنید.

– طی سفر برای حمل مواد غذایی فاسدشدنی، از یخدان مناسب استفاده کنید. غذاهایی که حاوی سس، تخم‌مرغ و خامه هستند، خیلی زود فاسد می‌شوند.

– هنگام بازی کودکان در فضای باز مراقب آنها باشید تا در اثر تماس با گل‌ها و گیاهان سمی، مسموم نشوند. تماس پوست با برخی از این گیاهان (مانند گزنه) یا به دهان بردن آنها (مانند دیفن باخیا و خرزهره) باعث مسمومیت شدید می‌شود.

– در سفر از خوردن گیاهان و قارچ‌های خودرو اجتناب کنید و گیاهان یا قارچ‌ها را به دلیل مصرف آنها توسط جانوران، غیرسمی تلقی نکنید. زیرا تشخیص گیاهان و قارچ‌های سمی از انواع بی‌خطر بسیار مشکل است.

– در صورتی که کودک‌تان ماده‌ای غیرخوراکی را بلعید، با مرکز اورژانس ۱۱۵ یا مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم ۱۴۹۰ تماس بگیرید.

– هنگام تفرج در دشت و جنگل از دستکاری سنگ‌ها و راهپیمایی بدون کفش برای جلوگیری از گزش مار سمی و عقرب خودداری کنید.

– هنگام مارگزیدگی بیمار را آرام کرده و از حرکات بیش از حد او جلوگیری کنید. عضو محل گزیدگی مار را باید بی‌حرکت و هم سطح یا کمی پایین‌تر از سطح قلب نگه‌داشت.

– گزش عقرب می‌تواند باعث بروز درد شدید در ناحیه گزش شود، اما با اینکه علائم تهدیدکننده حیات و حوادث منجر به مرگ به ندرت گزارش می‌شود، مصدوم را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برای تزریق پادزهر منتقل کنید.

– ممکن است فرد در اثر نیش انواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبورسرخ دچار زنبورگزیدگی شود. از دستکاری کندوی زنبورهای خصوصا وحشی خودداری کنید. حمله و گزش دسته‌جمعی زنبورها می‌تواند کشنده باشد.

– نیش زنبورعسل ماده به کیسه محتوی زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقی می‌ماند، بنابراین برداشتن سریع نیش از روی زخم، برای جلوگیری از ورود بیشتر سم به زخم ضروری است. اگر فرد زنبورگزیده مشکل تنفسی داشت یا در محل گزش تورم شدید و سریع بروز کرد، باید به پزشک مراجعه کند. اقدامات اولیه در گزش‌های معمولی زنبور عبارتند از: محل زنبور گزیدگی را با آب و صابون بشویید، روی محل زنبورگزیدگی کمپرس سرد یا کیسه محتوی یخ قرار دهید و به طور متوالی هر ۱۵ دقیقه یکبار کیسه یخ را از روی پوست بردارید، از قراردادن مستقیم یخ روی پوست اجتناب کنید و از گرم کردن موضع بپرهیزید.

– در مارگزیدگی یک نوار محکم و پهن، چند انگشت بالاتر از محل گزیدگی مار به‌ویژه اگر محل گزیدگی در دست‌ها یا پاها باشد، ببندید. هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، به مدت یک دقیقه نوار را باز کنید و دوباره ببندید. این کار باید تا زمان آماده شدن پادزهر در بیمارستان ادامه یابد.

– هر چه سریع‌تر فرد مارگزیده را به اورژانس بیمارستان منتقل کنید و زمان را با تلاش برای کشتن یا گرفتن مار از دست ندهید.

– از سرد کردن عضو مارگزیده با آب سرد یا یخ خودداری کنید و اگر طی ۵ تا ۷ سال اخیر مصدوم مارگزیده، واکسن کزاز تزریق نکرده به پزشک اطلاع دهید.

– تورم ناشی از گزش عقرب، عموما محدود به ناحیه گزش است و احساس بی‌حسی و سوزش در ناحیه گزش برای ۴ تا ۶ ساعت به‌وجود می‌آید و معمولا پس از ۲۴ ساعت بهبود می‌یابد.

– در مناطقی که حشرات زیادی وجود دارد، بهتر است روی پوست بدن مخصوصا بدن کودک از کرم‌های دورکننده حشرات استفاده کرد، اما باید توجه داشت استفاده دائم از این مواد باعث حساسیت بیشتر می‌شود.

– برای پیشگیری از گزش حشرات در محیط‌های باز، پیراهن آستین‌بلند و شلوار بلند به کودکان بپوشانید.