روایتی از کاروان نمادین هشتم محرم خمینی‌شهر

حرکت نمایشی آئینی و مناسبتی کاروان نمادین ورود به کربلا و قیام عاشورا، با هنرمندی چند هزارنفر و استقبال ده‌ها هزارنفریِ هموطنان، هر سال در روز هشتم محرم در خمینی‌شهر اجرا می‌شود. مدیر، بانی، عامل، کارگردان و بهتر است بگوییم همه‌کارۀ شکل‌گیری این کاروان نمادین، «محمدمهدی پیمانی»، معروف به «مهدی باباعلی» است که البته به «مهدی کاروانی» نیز شناخته می‌شود. او که متولد سال ۱۳۳۸ است به گفتۀ خودش از ۷ سالگی پای منبرها و مقتل‌ها نشسته و هرآنچه دیده و شنیده است را فراگرفته و به دلیل علاقۀ وافرش به اهل‌بیت(ع) در هشتمین روز ماه محرمِ امسال نیز کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» را برای سی و پنجمین هدایت خواهد کرد.

این کاروان که به کاروان نمادین هشتم محرم خمینی‌شهر معروف است، در برگیرندۀ مجموعه‌ای از کاروان‌ها و نمادهای مختلف شامل کاروان امام حسین(ع)، یاران و اهل‌بیت ایشان، پیامبران الهی از آدم تا خاتم، فرشتگان، لشکریان ابن سعد و شمر و یزید، و همچنین شخصیت‌های حاضر در قیام عاشورا و پس از آن است که نمادهای حق و باطل به‌شمار می‌روند.

کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» که بزرگ‌ترین کاروان نمادین کشور در نوع خود محسوب می‌شود و ازنظر طراحی لباس، اهمیت هنرهای تجسمی و استفاده از فنون نمایشی برای رساندن پیام واقعۀ عاشورا عظمت بسیاری دارد، حرکت خود را از صبح روز هشتم محرم آغاز کرده و با عبور از خیابان‌های اصلی این خمینی‌شهر، در هنگام اذان مغرب به کار خود پایان می‌دهد.

آنچه‌ می‌خوانید گفت‌وگوی‌ خبرنگار ایسنا با محمدمهدی‌ پیمانی، مدیر کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» است که به کاروان نمادین کربلا در خمینی‌شهر شهرت دارد.

ایده برپایی این کاروان نمادین را خودتان مطرح کردید؟

بله

انگیزه شما از برگزاری این کاروان چه بود؟

من از دوران کودکی به منبرها و مقتل‌ها می‌رفتم و الآن هرکسی مقتل بخواند همه را متوجه می‌شوم. عشق و علاقۀ بسیار نسبت به اهل بیت(ع) و ترویج رشادت‌های امام حسین و عاشقانش در صحنه عاشورا، انگیزه من بوده است. البته وقتی کودک بودم یعنی حدود ۴۵ سال پیش، تعزیه ۷۲ تن را دیدم که با سبکی متفاوت اجرا می‌شد و همین باعث شد فکرِ ایجاد کاروان نمادین کربلا در ذهنم جرقه بخورد.

این کاروان، اولین بار چه زمانی برپا شد؟

ریشه‌های این کاروان به قبل از انقلاب می‌رسد، ولی اجرای کاروان نمادین هشتم محرم با سبک فعلی از سال ۶۹ شروع شد و تا امسال هم ادامه داشته است. البته امروزه نوع عزاداری با یک‌سری فرهنگ‌ها و مقتل‌ها تفاوت پیداکرده است.

تعداد شخصیت‌هایی که در این کاروان حضور دارند چند نفر است؟

در سال‌های اول که کاروان برگزار می‌شد ابزار و لباس کم بود و امکان تهیه لباس فقط برای هزار نفر وجود داشت، اما بعدها تعداد شخصیت‌های حاضر در این کاروان حتی به ۶۵۰۰ نفر هم رسید که بیش‌ترین تعداد بود. الآن هم به‌طورکلی ۲۴ گروه در کاروان نمادین ورود به کربلا حضور دارند که حدودا ۲۵۰۰ نفر هستند. 

کاروان شامل چه گروه‌ها و چه شخصیت‌هایی است؟

کاروان شامل شخصیت‌های مختلف ازجمله نقش امام حسین(ع) و اهل بیت ایشان و پیامبران الهی از آدم تا خاتم و همچنین‌ لشکریان‌ ابن‌سعد، شمر و یزید و شخصیت‌های حاضر در قیام عاشورا و پس از آن است که نمادهای حق و باطل هستند. در صف نخست این قافله نمادین، انبیای الهی مانند آدم، نوح، سلیمان و غیره قرار دارند و در ادامه نیز سپاه امام حسین(ع) و عمر بنی سعد هرکدام با پوشش ویژه خود حرکت می‌کنند. پیش آمده است که بارها بر تن افراد مختلف لباس پوشانده‌ایم تا فردی را پیدا کنیم که شخصیت او به نقش نزدیک باشد، حتی در برخی موارد هم فردی را در خیابان دیده‌ام که برای نقشی مناسب بوده است و بارها به دنبال او رفته‌ام تا در کاروان حضور یابد.

شخصیت‌های حاضر در کاروان، نقش خود را با کلام اجرا می‌کنند؟

خیر، هیچ‌یک از شخصیت‌ها کلام ندارند و موسیقی آن‌ها را همراهی می‌کند؛ ضمن اینکه هر کدام از گروه‌ها لباس ویژۀ خود را به تن دارند و موسیقی نیز بر اساس نوع شخصیت‌ها در هر گروه متفاوت است و حس موردنظر در همان گروه را به بیننده منتقل می‌کند.

در تمام سال‌های برگزاری این کاروان، شما هم نقشی از این گروه‌های حاضر را به عهده داشته‌اید؟

خیر، من درطی این سال‌ها نقش و شخصیتی نداشته‌ام و فقط مدیریت این کاروان را به عهده دارم و بر همه چیز نظارت دارم؛ یعنی از انتخاب اشخاص و پوشاندن لباس به آن‌ها و چیدمان دسته‌ها، ساختن طبل‌ها و خرید علوفۀ اسب و شتر و همچنین دوختن لباس‌ها و پالون و زین، با نظارت خودم انجام می‌شود.

هزینه لازم برای تهیه ابراز و ادوات موردنیاز برای اجرای کاروان را چگونه تهیه کرده‌اید؟

وسایل مورد نیاز و لباس‌های شخصیت‌ها را از بودجه شخصی خودم و با کمک‌های خیرین و دوستداران اهل بیت(ع) و بدون دخالت دولت فراهم کرده‌ام‌ و از کمک هیچ نهاد دولتی بهره‌مند نشده‌ایم.

از چندروز قبل کاروان را برنامه‌ریزی‌ و آماده‌سازی می‌کنید؟

ما در هیچ‌کدام از مراسمات عزاداری و برگزاریِ آن‌ها نیازی به آمادگی قبلی نداشته‌ایم؛ همه چیز بدون آمادگی خاصی، با یاد امام حسین(ع) و یارانش فراهم است.

نام کاروان چیست؟

اسمش کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» است.

این کاروان در چه روزی از محرم حرکت می‌کند؟

هر سال در روز هشتم ماه محرم

این کاروان چرا در روز هشتم محرم حرکت می‌کند؟

نام این کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» است و روز هشتم ماه محرم حرکت می‌کند تا در روز نهم در خدمت حضرت قمر بنی هاشم(ع) حاضر شود و ارادات خود را به امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل و سایر یاران باوفای آن حضرت نشان دهد.

حرکت کاروان هرساله بستگی به آب و هوای همان ماه دارد. اگر هوا خیلی گرم باشد، در ساعت ۱۱ صبح حرکت می‌کنیم و تا هنگام اذان مغرب و عشا تمام مسیرهای تعیین شده را گذرانده‌ایم. حرکتِ کاروان از خیابان امیرکبیر در خمینی شهر آغاز شده و به سمت خیابان شریعتی شمالی و محله بوعلی حرکت کرده و سپس به سمت میدان امام خمینی(ره) می‌رود.

منابعی که‌ برای اجرای مستند این کاروان نیاز داشته‌اید را از کجا به دست آوردید؟

از منابع مکتوبی مانند لهوف، منتهی الآمال، رمزالمصیبه و ناسخ التواریخ استفاده کرده‌ایم و شخصیت‌ها شبیه‌سازی شده‌اند. این نکته را هم بگویم که شخصیت‌های اصلی کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» در طول سال، چهرۀ نقش خود را حفظ می‌کنند.

کاروان «جان نثاران قمربنی هاشم (ع)» را باید یکی از میراث معنوی خمینی شهر دانست، درست است؟

بله، این کاروان به‌عنوان یک اثر معنوی محسوب می‌شود و همین ارزش معنوی است که باعث‌ شده در جهان شهرت پیدا کند و از همه جا برای دیدن آن به خمینی شهر بیایند. البته باید این را هم بگویم که این کاروان یک میراث هنری نیست، بلکه جزئی از عزاداریِ ما است و من می‌توانم قسم بخورم که سایر کاروان‌ها ما را به‌عنوان الگوی خود قرار داده‌اند. کار ما مانند مقتل است و هر شخصی که به تماشای این کاروان آمده، متوجه می‌شود که مانند کاروانِ ما در ایران و خارج از کشور وجود ندارد.

چه کسانی شما را در اجرای هرچه بهتر کاروان یاری کردند و چه کسانی مخالف کار شما بودند؟

هرچه یک فعالیتی بزرگ‌تر باشد مخالفان بیشتری پیدا می‌کند. مردمان و دوستان همیشه من را حمایت کردند، ولی من به تنهایی سختی‌های بسیاری را پشت سرگذاشتم.

سختی‌ها زیاد بودند، مثلاً برای اجرای کاروان در یک سال می خواستم برای آوردن شترها به زرین شهر بروم که پدرم فوت کرد و من فقط توانستم او را یک‌بار ببوسم. فرزندم نیز روز هشتم محرم فوت کرد، ولی با این‌وجود، اول، کاروان را به حرکت درآوردیم و بعد از اینکه برنامه اجرا شد فرزندم را به خاک سپردم.

چه خواسته‌ای از مسئولین دارید؟

جهانیان کاروان ما را دیده‌اند و همان‌طورکه گفتم کاروانی مانند کاوران «جان نثاران قمربنی هاشم(ع)» که روز هشتم ماه محرم حرکت می‌کند کاوران دیگری در ایران و در دنیا وجود ندارد. مصاحبه‌های زیادی هم صورت گرفته، ولی تلاش ما برای ثبت شدن این مراسم در فهرست میراث ملی و یونسکو هنوز نتیجه نداده، درحالی‌که فرهنگ عزاداری مردم خمینی شهر است.

انتهای پیام