روش‌های کنترل ریفلاکس اسید معده بدون دارو

بسیاری از ما بازگشت اسید معده به سمت بالا را که اصطلاحا «ریفلاکس اسید» نامیده می‌شود تجربه کرده ایم. احساس ناخوشایندی که بر فعالیت روزمره ما اثر منفی می‌گذارد.

به گزارش مجله پزشکی سیب، بازگشت یا ریفلاکس اسید از معده به مری که در پزشکی به نام GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) شناخته می‌شود بسیار شایع است. حدود بیست درصد آمریکایی‌ها دچار ریفلاکس با درجات مختلف است.
اما ریفلاکس اسید چگونه اتفاق می‌افتد؟ مری لوله‌ای عضلانی به طول تقریبی ۲۵ سانتی متر است که حلق را به معده وصل می‌نماید. در انتهای مری یک دریچه (اسفنکتر) حلقوی عضلانی وجود دارد که به طور طبیعی اکثر اوقات باید بسته باشد و فقط هنگام عبور غذا یا مایعات از مری به معده باز گردد. اگر این دریچه (Sphincter) در هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا برمی گردند و احساس سوزش سر معده (Heartburn) را ایجاد می کند.

اسید معده بسیار قوی است و میزان اسیدیته آن بین عدد ۱ تا ۳ می‌باشد که می‌تواند حتی فلزات را حل کند (اسیدیته آب و خون در حدود ۷ است – عدد صفر و یک نشانگر بسیار اسیدی و ۱۳ و ۱۴ نشانگر بسیار قلیایی می‌باشد – مقیاس صفر تا ۱۴ است). مخاط معده برای مقاومت در برابر این اسید قوی تخصص یافته اند، ولی بافت مری نسبت به این میزان اسیدیته مقاوم نیست و در صورت تداوم تماس با اسید دچار آسیب می‌شود. این آسیب در ابتدا فقط به صورت احساس ناراحتی و سوزش است، ولی در صورت عدم توجه می‌تواند به زخم مری و حتی خونریزی مری منجر شود که یک اورژانس واقعی پزشکی به شمار می‌آید و تهدید کننده جان بیمار می‌باشد.

به هر حال تحقیقات نشان داده اند که تماس مداوم مخاط مری با اسید معده می‌تواند منجر به تعغییرات بافتی مخاط مری گردیده و در دراز مدت شانس ابتلا به سرطان مری را در این افراد افزایش دهند. (البته رابطه خطی مستقیم هنوز اثبات نشده است) به لحاظ اهمیت این موضوع در اینجا، به راه کار‌های طبیعی کنترل رفلاکس اسید معده بدون استفاده از دارو اشاره می‌کنیم.

مهم‌ترین راه کار کنترل ریفلاکس اسید، اجتناب از خوردن غذا و نوشیدنی‌هایی است که این روند را تشدید می‌کنند. سر دسته این مواد سه گروه عمده نوشیدنی‌ها هستند که شامل الکل، قهوه و نوشابه‌های گازدار می‌باشند. الکل و قهوه اثر شل کنندگی قوی روی دریچه (Sphincter) مری دارند و باعث باز شدن آن و بازگشت غذا و اسید می‌گردند. قهوه و نوشابه‌های گاز دار (و البته دوغ) خاصیت اسیدی دارند که مشکل ریفلاکس را تشدید می‌کنند. گاز درون نوشابه‌های گازدار نیز برای خروج از معده، به دریچه فشار مضاعف وارد کرده و فرآیند ریفلاکس را تشدید می‌کند. بهترین نوشیدنی برای افراد مبتلا به ریفلاکس فقط آب می‌باشد که خاصیت اسیدی ندارد. بعضی از محققان توصیه می‌نمایند که آب با خاصیت قلیایی (Alkaline Water) نوشیده شود که در بعضی افراد می‌تواند مفید باشد. نوشیدن حجم زیاد مایعات به همراه غذا برای افرادی که ریفلاکس دارند مضر است، چون با افزایش حجم مواد داخل معده، شانس ریفلاکس را افزایش می‌دهد. قهوه نیز بهتر است ترجیحا با صبحانه میل شود و در طول روز به خصوص نزدیک به زمان خواب از آن اجتناب گردد. در میان غذا ها، غذا‌های تند (Spicy)، چرب و یا بسیار ترش می‌توانند باعث ریفلاکس گردند. غذا‌های بسیار سرخ شده و چرب، دیرتر هضم شده و از داخل معده تخلیه می‌گردند و به همین دلیل شانس ریفلاکس را افزایش می‌دهند. غذا‌های تند باعث شل شدن دریچه (اسفنگتر) مری می‌شوند و غذا‌های ترش و اسیدی با افزایش میزان اسیدیته معده این روند را تشدید می‌کنند. فلفل، گوجه فرنگی، پرتقال، لیمو و توت فرنگی اگرچه دارای ویتامین C. و منافع زیادی برای بدن می‌باشند، ولی اگر زیاد مصرف شوند ریفلاکس را تشدید می‌کنند. آب پرتقال بهتر است به همراه غذا و به میزان کم (نصف لیوان در یک وعده) مصرف شود. گوشت‌های پرچرب یا غذا‌های گوشتی چرب نیز به علت تاخیر در هضم غذا در معده این روند را تشدید می‌کنند.

پس از غذا تا یک ساعت از درازکشیدن پرهیز کنید. اگر نیاز به استراحت دارید، یکی دو بالش زیر سرتان بگذارید تا زاویه مری به معده حدود ۴۵ درجه باشد. شب‌ها نیز اگر به پشت می‌خوابید، از بالش بیشتر یا بلندتر استفاده کنید و اگر به پهلو می‌خوابید به پهلوی چپ بخوابید. در میان غذا ها، سبزیجات سبز رنگ (به جز فلفل ها) باعث کاهش و بهبود ریفلاکس می‌شوند (کاهو، خیار و سبزی خوردن بسیار مفیدند). مصرف سالاد نیز بسیار مفید است، ولی کمترین میزان سس (dressing) و مواد ترش افزودنی باید اضافه گردند. توصیه آخر ما به خوانندگان، استراحت به میزان کافی و کاهش استرس است که باعث کاهش ترشح اسید معده و کاهش ریفلاکس و علائم ناخوشایند آن می شود.