نمایش شش‌وبش؛ یک کمدی ایرانی

به گزارش خبرنگار ایمنا، تئاتر یکی از انواع هنرهای زیبایی است که به‌صورت مشارکتی و زنده انجام می‌شود و بازیگران آن، یک رخداد واقعی یا تصویر ذهنی را در محلی خاص و معین اجرا می‌کنند. محتوای تئاتر، اندیشه و بیان و حرکت است که بخش اندیشه و بیان آن ریشه‌ای فرازمینی و معنوی دارد و موجب تعالی روح انسان به‌سوی کمال می‌شود. تئاتر یک ضرورت است، ضرورتی اجتماعی که قدمتی بسیار دارد، از دیرباز بوده و خواهد بود؛ ضرورتی که همگان بر تأثیر شگرف آن بر اجتماع در ادوار مختلف تاریخی باور دارند.

تئاتر، دیدن هنر انسان‌های خوش‌نیت است؛ هنرمندانی که با احترام به مخاطب و عقاید او افکار خود را مقابل دیدگان آن‌ها به روی صحنه می‌برند. در این میان، «کمدی» به‌عنوان سبکی در هنر تئاتر است. به‌ظاهر هدف از تئاتر کمدی خنده و تفریح است، اما در حقیقت مسائل جدی در پرده شوخی نشان داده می‌شود. در کمدی، شخصیت قهرمانان و شکست‌هایشان بیشتر جنبه شادی‌آور و عمدتاً سرگرمی دارد و معمولاً بیننده به آن توجه جدی نمی‌کند. تماشاگر از قبل می‌داند که فاجعه بزرگی اتفاق نخواهد افتاد بلکه سیر حوادث در جهت کامرانی قهرمان یا قهرمانان است. قهرمانان کمدی اکثراً افرادی از قشر متوسط یا پایین جامعه‌اند که در طول نمایش مرتکب اشتباهات یا رفتارهایی می‌شوند که مخاطب بر دردسرساز بودن یا اشتباه بودن این اهمال اشراف کامل دارد.

ارسطو درباره کمدی می‌نویسد: “کمدی تقلید و محاکاتی است از اطوار و اخلاق زشت، نه این‌که توصیف و تقلید بدترین صفات انسان باشد؛ بلکه فقط تقلید و توصیف اعمال و اطوار شرم‌آوری است که موجب ریشخند و استهزا می‌شود. آنچه موجب ریشخند و استهزا می‌شود امری است که در آن عیب و زشتی است، اما آزار و گزندی از آن (عیب و زشتی) به کسی نمی‌رسد.”

آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با عباس فخری، کارگردان نمایش شش‌ وبش و فعال عرصه تئاتر کمدی است:

نمایش «شش‌ وبش» چه موضوعی دارد؟

نمایش شش‌وبش نوشته محمد چرمشیر است. این نمایش داستان زندگی دو بازاری را روایت می‌کند که اختلاف آن‌ها بر سر یک دهنه مغازه است و تمام داستان حول محور این اتفاق می‌چرخد. این نمایش تمام تلاش آقای یزدی را برای تصاحب و سرسختی‌هایی که صحاف نشان می‌دهد، می‌بینیم، اما در زیرمتن این نمایش اتفاق‌های دیگری می‌افتد که آن را شیرین می‌کند.

سبک نمایش «شش‌ وبش» چیست؟

این نمایش، یک کمدی ایرانی است. نمایشی که محمد چرمشیر از نمایش‌های ایرانی مخصوصاً سیاه‌بازی و بقال‌بازی گرفته است که البته ما مایه‌ها و جای پای سیاه را در این نمایش می‌بینیم.

در این نمایش و هر دو خانه نوکرانی به نام‌های نوروز و گلی حضور دارند که تمام بازی و ریتم دیالوگی، لحن و بازی‌ها، کج‌فهمی‌ها و اشتباه‌کاری‌ها، همگی شباهت زیادی به سیاه تخته‌حوضی دارد و حتی اشتباه گرفتن آدم‌ها که شاید اساس کمدی این نمایش باشد، از بقال‌بازی برگرفته شده است.

طراحی صحنه و دکور نمایش «شش‌ وبش» بر چه اساسی انجام شد؟

طراحی صحنه و دکور نمایش یک کار سخت و دشوار است. شاید ایراد یا حُسن این نمایش آن باشد که در قالب نمایش ایرانی نوشته شده است، اما افراد آن، تیپ و فرم آدم‌های نمایش ایرانی را ندارند و شاید کمی رئال‌تر باشند و همین مسئله کار کارگردان برای ساخت دکور را با مشکل مواجه می‌کند. در نمایش ایرانی می‌توان یک اجرا و یک ساختمان را با کمترین مصالح و تجهیزات نشان داد؛ اما تعداد زیاد صحنه‌های این نمایش که بیش از ۱۰۸ ورود و خروج دارد به دکوری نیاز داشت که بتوان تمام صحنه‌هایی را که به‌صورت موازی اجرا می‌شود، نشان داد.

دلیل انتخاب عنوان «شش‌ وبش» برای نمایش چیست؟

اسم نمایش شش‌وبش یک اصطلاح در بازی تخته‌نَرد است، اما گاهی این کلمه را به عنوان یک کلمه ترکی هم نام می‌برند که در زبان آن‌ها به معنی خیالی بودن است. البته این کلمه را به معانی مشغول بودن، گرفتاری کاری و یا در خیالی بودن هم استفاده می‌کنند که شاید این معنا دقیق‌تر باشد؛ چراکه در این نمایش، آقایان یزدی و صحاف سخت درگیر یک اتفاق هستند و یزدی همیشه در خیالِ به دست آوردن این مغازه است، مغازه‌ای که در مقایسه با اموال خودش ناچیز است.

از نظر شما امتیازهای مثبت و منفی تئاتر کمدی با سایر سبک‌ها چیست؟

نمایش شش‌وبش یک نمایش سخت برای اجرا است، چون به خاطر صحنه‌های کوتاه و چنددقیقه‌ای که پشت سر هم اتفاق می‌افتند باید مثل فیلم یا سریال تدوین شود که صحنه‌ها اگر درست چیده نشود تماشاگر از روند داستانی دور می‌شود. در این نمایش شاید خود نویسنده به نحوی داستان را نوشته باشد که تماشاگر متوجه داستانی نباشد که بر سر تصاحب یک مغازه است.، اما تماشاگر به‌خوبی متوجه صحنه‌های عاشقانه‌ای که در دل متن اتفاق می‌افتد، می‌شود.

اجرای نمایش «شش‌ وبش» چه مراحلی را طی کرده است؟

نمایش شش‌وبش یک کارگاه عالی برای بازیگری و کارگردانی بود و به ما بسیار کمک کرد. این نمایش زمانی شروع شد که اپیدمی کرونا کم‌کم فراموش می‌شد اما هربار که نمایش جان می‌گرفت، تعطیلی‌ها و محدودیت‌ها فاصله می‌انداخت که این موضوع بزرگ‌ترین چالش این سال‌های تئاتر بود؛ هم برای ما که در یک شهر کوچک بودیم و هم برای آن‌هایی که در مرکز شهر در حال کار بودند، اما ما تلاش کردیم و برای هدف و آرزوهایمان جنگیدیم. ابتدا نمایش را برای اجرای عموم در سطح شهر پیربکران آماده کردیم. سپس آن را برای جشنواره آئینی و سنتی ارسال کردیم که البته تأیید نشد و حتی برای بازبینی جشنواره استانی هم تلاش کردیم؛ به‌هرحال خودمان را برای اجرای عمومی در سطح استان اصفهان در سالن فرشچیان آماده کردیم که خدا را شکر مورد تأیید شورای بازبینی انجمن‌های نمایشی استان قرار گرفت.

عوامل نمایش «شش‌وبش» چه کسانی هستند؟

نویسنده اثر محمد چرمشیر، مدیر گروه حمید اکبری، دراماتورژ اسدالله اسدی، موسیقی ابوالفضل و محمدجواد توکلی، طراح صحنه احمد پناه‌نجات، مهدی کاشفی و منشی‌های صحنه حسن عباسی، ریحانه باقری، علیرضا کریمی و حامد مرادی، طراح لباس هاشم شمس، گریم فاطمه مرادی، عکاسان محمدعلی خدادادی و مریم آشوری، تیزر محمد زارع و مهدی کاشفی و خاطره مهدی‌پور، ساخت دکور عباس فخری و اسماعیل خدادادی، طراح گرافیک امیر بکرانی و مشاوران کارگردان نیز عبدالرضا بکرانی، مریم نادری و داوود خدادادی بوده‌اند که همگی من را در این نمایش همراهی کرده‌اند.

اصلی‌ترین دلیل شما برای ساخت تئاتر کمدی چیست؟

ما چون در شهری با فرهنگ و پیشینه عالی کار می‌کنیم، تمام سعی‌مان بر این است که نگاه متفاوتی به کمدی داشته باشیم و به‌جای هجویات، بیشتر از موقعیت و بدن و فرم صورت استفاده کنیم و سعی کنیم که فضای کمدی را خلق کنیم.

سخن پایانی شما درباره تئاتر کمدی چیست؟

وقتی از کمدی صحبت می‌کنیم، از چه حرف می‌زنیم و اگر قرار باشد اجرا کنیم چه تئاتری را کمدی می‌نامیم؟ من در مورد هیچ‌کسی و یا حتی گروه‌های خاصی صحبت نمی‌کنم، فقط دیدگاه خود را بر اساس سواد و درک خودم از زندگی بیان می‌کنم. چون شاگرد استادان بسیار خوبی بوده‌ام و اکنون هم درس‌های خوبی گرفته‌ام و درس پس می‌دهم. نمایش باید از سالن خارج شود و درباره آن صحبت شود. اجرای نمایش شش‌وبش تا مدت‌هایی که درباره آن صحبت می‌کنند و لحظه‌های آن را تکرار می‌کنند، ادامه دارد.

متأسفانه نمایش‌هایی هستند که بینندگان آن فقط به یاد می‌آوردند که خندیده‌اند، اما چیزی به نام شرم به آن‌ها اجازه نمی‌دهد که آن را برای دیگران بیان کنند که چه دیدند یا شنیدند و این اتفاق بدی برای نمایش کمدی اصفهان که خود یک سبک کمدی خاص است و همیشه با متلک‌های زیبا و شیرینی خاص خودش اجرا می‌شود، خواهد بود. تئاتری باید از تمام ابزار روی صحنه برای خلق یک کمدی استفاده کند و کمدی باید برای تمام اعضای خانواده در کنار هم باشد.