نگرانی‌ها، هشدارها و افسوس‌های یک مدیر هنری

سید محمد جواد طاهری در گفتگو با ایسنا، روند بازسازی این مجموعه را توضیح داد و از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست توجه ویژه‌ای به تئاتر شهر داشته باشد تا در سایه این توجه، بودجه بیشتری به بازسازی آن اختصاص داده شود.

او همچنین تاکید کرد که نه به عنوان یک مدیر هنری، بلکه به عنوان عضوی از جامعه هنرمندان تئاتر معتقد است شورای نظارت و ارزشیابی نگاه بازتری به خطوط قرمز داشته باشد و فضا را برای نقدهای سازنده فراهم کند.

طاهری در آغاز درباره وضعیت بازسازی تئاتر شهر گفت: در بازسازی فعلی چند موضوع در حال پیگیری است. بخشی از آن که در دفتر طرح‌های عمرانی وزارت ارشاد به مناقصه گذاشته شده بود، مربوط به کف راهروهای بین تالارهای قشقایی، چهارسو و سایه بود و دیگری بحث سرویس‌های بهداشتی سالن اصلی و موضوع سوم در رابطه با سقف زیرزمین و راهروهای پایین که شامل اتاق‌های گریم می‌شود.

او اضافه کرد: متاسفانه به دلیل کمبود بودجه و افزایش هر روزه هزینه‌ها، دو بخش از مراحل بازسازی انجام شد که اولی به کف راهروهای بین سالن‌ها مربوط می‌شود. در این راستا همه تلاش‌مان هم بر این بود که به متریالی دست پیدا کنیم که هم به آنچه از آغاز در ساخت مجموعه استفاده شده ، نزدیک شود و از نظر هویت بصری و رنگ هم شباهت داشته باشد. خوشبختانه در این بخش موفق بودیم و به متریالی امروزی دست یافتیم که تازه وارد بازار شده و با رنگ مجموعه هم تناسب داشت. این متریال با ضمانت ۵۰ ساله به کار گرفته شد. خوشبختانه با این تغییرات، از سر و صدای ناشی از موزاییک‌ها که در کف راهروها به کار گرفته شده بود، رها می‌شویم.

وی اضافه کرد: مرحله بعدی، بازسازی سرویس بهداشتی بال راست سالن اصلی است. با توجه به بودجه‌ای که داشتیم که کمتر از یک میلیارد تومان است، توانستیم این کار را به انجام برسانیم.

طاهری ابراز تاسف کرد:خبر ناگوار در این زمینه این بود که بعد از برداشتن کف و سرامیک‌های ترک خورده، متوجه شدیم پشت کاشی‌های فعلی سرویس‌های بهداشتی، همان کاشی‌های هفت در هفتی که در لابی سالن اصلی داشتیم، کار شده بود ولی متاسفانه نمی‌دانم به چه دلیل، این کاشی‌ها در بازسازی‌های مجموعه به طور کامل مخدوش شده و روی آن کاشی‌های دیگری چسابنده بودند. به همین دلیل تلاش کردیم به هر طریق، کاشی‌ها را به اصلش برگردانیم و برای این کار با شرکت‌های مختلف رایزنی کردیم اما متاسفانه هزینه تهیه هر متر مربع این کاشی‌ها برابر با ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است که اصلا با بودجه فعلی که در اختیار ماست، هماهنگ نیست.

او خواستار توجه ویژه وزیر ارشاد به مساله بازسازی تئاتر شهر شد و گفت: آقای دکتر اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بازدیدی که پیش‌تر از مجموعه داشتند، قول دادند که بودجه بازسازی مجموعه تا سقف ۴۰ میلیارد تومان تامین شود. تا آنجا که من مطلع هستم، ایشان به آقای رییس جمهور نامه زده‌اند و نامه آقای وزیر از دفتر ریاست جمهوری به سازمان برنامه و بودجه ارجاع داده شده ولی متاسفانه سازمان برنامه و بودجه هنوز جواب روشنی درباره اختصاص این بودجه ارایه نکرده است.

طاهری با ابراز تاسف از بی‌توجهی به تعویض لوله‌های آب و فاضلاب تئاتر شهر طی این سال‌ها تشریح کرد: متاسفانه لوله‌های آب و فاضلاب سرویس‌های بهداشتی در بازسازی‌های قبلی تعویض نشده بود و از آنجاکه نزدیک ۵۰ سال است که اینها در مجموعه به کار گرفته شده، دچار رسوب زیادی شده بود و درست کردن آن، کار پیمانکار مجموعه را زیاد کرد و تلاش شد با تعویض آنها از گرفتگی و بوی بد جلوگیری شود.

مدیر تئاتر شهر درباره زمان احتمالی پایان این بازسازی توضیح داد: بازسازی راهروها که قطعا قبل از شروع جشنواره فجر به پایان می‌رسد ولی از آنجاکه اصرار دارم سرویس سمت راست سالن اصلی تا حد ممکن به همان شکل سابق برگردانده شود و از همان کاشی اولیه استفاده کنیم، ممکن است این تغییرات به جشنواره نرسد. اما حتی اگر زمانش کمی طولانی‌تر شود، ارزشش را دارد. ولی اگر بودجه‌ای به این موضوع اختصاص داده نشود، ناچاریم از همین کاشی‌ها و سرامیک‌هایی که در بازار امروز وجود دارد و تا حدودی شبیه کاشی‌های گذشته مجموعه است، استفاده کنیم. البته به منزله این نیست که سرویس‌های بهداشتی قابل استفاده نباشد چون فعلا سرویس‌ها را دست نزده‌ایم که قابل استفاده باشند.

او درباره وضعیت بیرونی مجموعه هم توضیح داد: با پیگیری‌هایی که از طرف وزارت ارشاد از شهردار آقای زاکانی شده که در راستای آن آقای وزیر ارشاد نامه مستقیمی به شهرداری تهران زده و خواستار آن شده که با توجه به حفظ بنای ملی تئاتر شهر، هر چه زودتر ایجاد حریم مجموعه را عملیاتی کنند و حالا منتظر پاسخ شهرداری تهران هستیم.

طاهری در ادامه و در پاسخ به این پرسش که در شرایط اجتماعی فعلی و با در نظر گرفتن محدودیت گروه‌های نمایشی در زمینه تبلیغات و اطلاع‌رسانی چه تمهیدی برای این موضوع اندیشیده است، توضیح داد: مشکلات گروه‌های نمایشی در زمینه تبلیغات کاملا قابل درک است. زیرا مدت زمان طولانی است که در تبلیغات نمایش‌ها به فضای مجازی تکیه کرده بودیم که هم برای گروه‌های نمایشی صرفه اقتصادی داشت و هم راحت‌تر بود. در حال حاضر مرکز هنرهای نمایشی با سازمان زیباسازی شهرداری تعاملاتی انجام داده و قول مساعدت و همکاری در راستای بهره گیری از بیلبوردهای شهری را گرفته‌اند تا یکسری از گروه‌ها بتوانند از بیلبوردها استفاده کنند. تا جایی که اطلاع دارم، با تلویزیون هم صحبت کرده‌اند تا در زمینه زیرنویس‌های تبلیغی تئاتر، همکاری داشته باشند. جا دارد از همه دوستان بخواهم به این موضوع فکر کنیم و ایده بدهیم که چگونه می‌توان در این شرایط به راهکاری برای تبلیغ و اطلاع‌رسانی دست یابیم.

این مدیر تئاتری اضافه کرد: با رصد سالن‌های تئاتر، عمدتا می‌بینیم نمایش‌ها شاید کیفیت مورد نظر مخاطبان را ندارند. به این دلیل که بسیاری از دوستان هنرمند و کسانی که در حوزه اقتصادی تئاتر کار می‌کنند، در شرایط فعلی، ترجیح می‌دهند نمایشی روی صحنه نبرند ولی بررسی‌ها، نشان می‌دهد که اتفاقا امروز تماشاگر، تشنه دیدن تئاتر است. استقبال تماشاگران از نمایش «پرده خانه» خانم آدینه که در هر اجرای آن ظرفیت سالن پر می‌شود، نشان می‌دهد تماشاگر به تماشای تئاتر می‌آید. امروز یکی از معضلات ما اطلاع‌رسانی به مخاطبان است و در وهله بعدی، اجرای کار خوب برای جذب آنان. از گذشته این موضوع برای همه ما به قطعیت رسیده که هنگام اجرای یک نمایش خوب، تماشاگر است که تماشاگر می‌آورد و همچنان تبلیغات اصلی نمایش‌ها دهن به دهن است. امروز هم اگر کار خوبی روی صحنه برود، خود مردم موج تبلیغاتی را ایجاد می‌کنند. هرچند در شروع به تبلیغات اولیه‌ای برای جذب  تماشاگر نیاز داریم و بعد این چرخه خود به خود ایجاد می‌شود.

طاهری هشدار داد که اگر تماشاگری از دست برود، بازگرداندن او به سالن تئاتر کار سختی است و تصریح کرد: آنچه در آینده ایجاد خطر می‌کند و من نگران این موضوع هستم، این است که برای برگرداندن تماشاگری که امروز از دست برود، باید انرژی زیادی صرف کنیم و این را خطاب به تمام گروه‌های نمایشی می‌گویم که غافل از این نباشیم که تصور کنیم اگر امروز به هر دلیلی اجرا نکنیم، این تعداد تماشاگران، ثابت می‌مانند . استمرار اجرای تئاتر در سال‌های اخیر باعث افزایش تماشاگران شده و از دست دادن این تماشاگران، خطرناک و جذب دوباره آنان، نیازمند انرژی مضاعفی است. امیدوارم گروه‌های تئاتری از این موضوع غافل نشوند.

مدیر مجموعه تئاتر شهر درباره میزان اندک کمک هزینه گروه‌های نمایشی و در پاسخ به این پرسش که آیا در این زمینه با مرکز هنرهای نمایشی تبادل نظری داشته، توضیح داد: مرکز اعلام کرده که در شورای حمایت، به کارهایی که امروز اجرا می‌شوند، توجه ویژه‌ای داشته باشیم. شاید این حرف من به مذاق بسیاری از دوستانم خوش نیاید، اما باید یادآوری کنم، پیش از اتفاقات اجتماعی فعلی و از روزی که به شورای حمایت آمدم، اولین پرسشم این بود که چقدر بودجه برای حمایت از گروه‌های نمایشی داریم . به عنوان نمونه گفتند مثلا حدود ۵ میلیارد تومان که قرار است به ۶۰۰ گروه تعلق بگیرد. میانگین این کمک‌هزینه ۸ میلون تومان می‌شود که در برابر هزینه تولید تئاتر در شرایط فعلی بسیار ناچیز است. اینها موضوعاتی زیرساختی است که باید خیلی قبل‌تر به آن فکر می‌شد. شاید یک راه حل این باشد که در وضعیت فعلی که برخی از گروه‌ها از اجرای کارهایشان انصراف داده‌اند و تعداد اجراها کمتر شده، رقم کمک هزینه را دو برابر کنیم که قابل توجیه باشد. هرچند که باز هم کفاف هزینه تولید یک اثر نمایشی را نمی‌دهد. بنابراین باید راهکاری برایش اندیشیده شود که برای انجام آن ایده‌ای را به شورای حمایت ارایه کرده‌ام. بدین صورت که شورای حمایت را به شورای حمایت از تولید و ساخت آثار نمایشی برگردانیم. در حال حاضر مشغول نوشتن طرح اولیه هستم و امیدوارم بعد از مشورت گرفتن از تمام هنرمندان صاحب‌نظر و کارشناسان و دوستان خانه تئاتر بتوانیم به طرح جامعی برسیم که تا سال‌ها مورد استفاده باشد.

طاهری در بخش دیگری از این گفتگو درباره گله‌های هنرمندان تئاتر از شورای نظارت و ارزشیابی که سبب شده بسیاری از آنان پیش از شرایط اجتماعی فعلی هم فرصتی برای اجرای نمایش پیدا نکنند و یکی از دلایل اجرای آثار کم کیفیت، منعطف نبودن شورای نظارت است، توضیح داد: با بسیاری از دوستان کارگردان که این نقدها را در رابطه با شورای نظارت یا شیوه نظارتی دارند، گفتگو کرده‌ام و خیلی از نظرات‌شان هم درست است. البته بعضی نظرات هم برآمده از زیاده‌خواهی است که از واقعیت فاصله دارد. اما به عنوان عضوی از جامعه تئاتری و نه مدیر تئاتر شهر معتقدم که قطعا در شورای نظارت، نگاه نو و شیوه جدیدی نیاز است و حتما درباره یکسری خطوط قرمز که طی سال‌ها به صورت سلیقه‌ای افزایش پیدا کرده و باعث تنگ شدن عرصه فعالیت برای هنرمندان شده، نیازمند تجدید نظر و بازگشت به اصل مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم که به روشنی در رابطه با موضوعات نظارتی به صورت شفاف توضیح داده شده و خوب است مصوبه شورا را به عنوان قانون اجرایی کنیم و از اعمال سلیقه‌های شخصی بپرهیزیم. اما از سوی دیگر باید تعادل هم ایجاد شود. یعنی زیاده‌خواهی‌هایی که شاید با واقعیت جامعه امروز سازگار نیست، هم نباید مطرح شود. به هر حال باید انعطاف دو طرفه‌ای وجود داشته باشد چون انعطاف یک طرفه به نتیجه نمی‌رسد و قطعا نظام چارچوب‌ها و اصول خود را دارد و هنرمندان هم خواسته‌ها و نکات خود را دارند. اگر واقع‌بین باشیم، نمایش‌هایی دیده‌ایم که حرف‌ها و موضوعاتی را مطرح کرده‌اند که زمانی قابل طرح نبوده و حتی خود جامعه هنری گاهی از این موضوع شگفت‌زده شده است. هرچند معتقدم در برابر نقد سازنده و درست و علمی نباید موضع گرفت. یکی از انتقادات شخصی من به شورای نظارت همین است که اگر نمایشی موضوعی را به صورت علمی نقد می‌کند که نتیجه آن ،آگاهی بخشی است، شورا نباید آن را در نطفه خفه کند بلکه باید اجازه نقد سازنده و علمی را به گروه‌های نمایشی بدهد.

او در عین حال افزود: این را هم بگویم که ما درباره یکی دو نمایش با شورای نظارت به تعاملات خوبی رسیدیم و رییس شورا، آقای امینی نگاه‌شان همین بود و توانستیم به توافقات درستی در این حوزه برسیم.گاهی یکسری مسایلی از سوی دوستان خودمان مطرح می‌شود که همه می‌دانیم نشدنی است. با همه این احوال، معتقدم باید با دوستان هنرمند گفتگو کنیم. خود من تا چند ماه پیش به عنوان یک فعال تئاتر شناخته می‌شدم . حالا که مدیر شده‌ام، اصلا فاصله‌ای بین خودم و جامعه هنری نمی‌بینم. دوستان قدیمی فکر نکنند بعد از پذیرش این مسئولیت، دیگر نمی‌توانیم با هم حرف بزنیم در حالیکه با گفتگو که بهترین راه است، می‌توانیم به نتیجه برسیم. مجموعه تئاتر شهر به تمام هنرمندان از نسل‌های گوناگون تعلق دارد و آغوش آن برای گفتگوهای محترمانه باز است تا از این راه به تعامل و به این باور برسیم که چرخ تئاتر در هر شرایطی باید بچرخد و چراغ آن روشن بماند.

طاهری در بخش پایانی این گفتگو توضیحاتی درباره برنامه‌های جنبی مجموعه تئاتر شهر ارایه کرد.

او از برگزاری جلسات پخش فیلم تئاتر، نمایشنامه خوانی و جلسات پژوهشی میان رشته‌ای به عنوان برنامه‌های جدید این مجموعه خبر داد و افزود: از اوایل تابستان ایده اکران فیلم تئاتر مطرح شد. به این صورت که یک روز در هفته را به صورت رایگان برای پخش فیلم تئاترهای داخلی و خارجی در نظر بگیریم. چون امروزه ممکن است بعضی از جوانان به آثار استادانی مانند استاد سمندریان، دکتر رفیعی و رکن‌الدین خسروی و … دسترسی نداشته باشند. بنابراین با بخش ویدیویی مرکز هنرهای نمایشی رایزنی کرده‌ایم تا بتوانیم این فیلم تئاترها را که دیدن آن برای بچه‌های نسل جوان بسیار مفید است، در اختیار بگیریم.ممکن است در کنار پخش فیلم، جلسه گفتگو هم برگزار کنیم. فعلا مشغول بررسی بعضی جزییات و درخواست فیلم‌ها هستیم.

وی اضافه کرد: برپایی جلسات نمایشنامه‌خوانی هم جزو برنامه‌های تئاتر شهر خواهد بود که امیدواریم زودتر اجرایی شود و بتوانیم هفته‌ای یک جلسه نمایشنامه‌خوانی رایگان داشته باشیم تا گروه‌های نمایشی با برگزاری این جلسه، بازخوردی از کار خود بگیرند. سومین برنامه ما برگزاری نشست‌های پژوهشی در زمینه تئاتر و رشته‌های مرتبط مانند جامعه شناسی، روانشناسی، فلسفه و … خواهد بود.

طاهری همچنین خبر داد که تئاتر شهر آمادگی خود را برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تولید تئاتر اعلام می‌کند.

وی در این باره توضیح داد: این برنامه در گام اول است. در حال حاضر یکی دو گروه جوان و تجربی شروع به کار کرده‌اند تا هنرجویان علاقه‌مند به بازیگری، با حضور این کارگاه‌ها بتوانند حداکثر در ۶ ماه یک اثر نمایشی را آماده اجرا کنند. تئاتر شهر هم متعهد می‌شود از همان شروع کار، سالن متناسب برای اجرای آن نمایش را در نظر بگیرد. برای آثار گروه‌های تجربی کارگاه‌های نمایشی و برای گروه‌های حرفه‌ای، دیگر سالن‌های مجموعه مورد استفاده قرار خواهد گرفت. 

انتهای پیام