هنر و جنایت؛ روی تاریک تجارت آثار باستانی

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، موزه برای بیشتر مردم دنیا جایی برای تماشای آثار باستانی و تاریخی گذشته است، اما برای مجموعه‌داران رفتن به موزه بی‌معنا است؛ چرا که این افراد با توجه به توانایی بالایی که در تمکین مالی اشیا قدیمی دارند، ترجیح می‌دهند این قطعات منحصربه‌فرد را در خانه‌های خود در دسترس داشته باشند.

آثار باستانی، گنجینه‌های جهانی

ارزش کل مجموعه‌های آثار هنری و باستانی در سطح جهان ۵۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است، مجموعه‌های ارزشمندی که نمی‌توان بهای واقعی آن‌ها را با پرداخت حتی بیشترین وجوه ممکن نیز سنجید. با این‌حال، برای یک نقاشی کمیاب یا مجسمه‌ای منحصربه‌فرد، فرقی ندارد، بازار هنر باستان دارای روی تاریکی به نام تجارت غیرقانونی در بازارهای سیاه نیز هست. آمار و ارقام حاکی است که حدود پنج درصد از کل صنعت هنر را تجارت غیرقانونی آثار هنری تشکیل می‌دهد و این رقم هر چند بسیار کوچک به نظر می‌رسد، مشکلی سرسخت و رو به رشد است که دنیای هنر را مخدوش می‌کند.

تجارت سیاه این آثار حتی در طول مواجهه جهان با بدترین موج‌های یک بیماری همه‌گیر جهانی که سراسر دنیا را قفل کرده بود نیز با قدرت و حتی فعال‌تر از همیشه ادامه داشت تا جایی که تخمین زده می‌شود این تجارت تنها طی دو سال، ۱۰ میلیارد دلار درآمد داشته است. بنا بر گزارش سازمان‌هایی هم‌چون یونسکو و اینترپل، درآمد این تجارت هرگز در اختیار افرادی که معیشت آن‌ها به یافتن گنجینه‌های فرهنگی وابسته است قرار نمی‌گیرد، بلکه این مبالغ بسیار سنگین، در بیشتر مواقع، تنها صرف فعالیت‌های مجرمانه می‌شود.

آژانس فرهنگ و آموزش سازمان ملل متحد، یونسکو، طی دهه‌های متوالی رهبری تلاش‌های جهانی برای حفظ میراث فرهنگی به روشی ایمن را بر عهده داشته است و حتی در بسیاری از موارد به آثار هنری و میراث ملی جدیدی دست یافته که ردیابی اصالت آن‌ها بسیار دشوار بوده است. بنا بر گزارش این سازمان بازار آثار هنری باستانی در طول ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته با تغییر و تحولات بسیاری مواجه بوده است و بنا بر آمار، بازار این بخش شاهد معاملات بسیار ساده‌تری برای آثار باستانی با مبالغ هنگفت بوده است.

آثاری که در اغلب موارد از مکان‌های میراث فرهنگی جهانی جمع‌آوری شده و در بعضی موارد به حدی قدیمی بوده‌اند که حتی هیچ‌گونه اطلاعی از تاریخچه و قدمت آن‌ها در دست نبوده است. تعدادی از آثار معامله‌شده در این بخش نیز از بخش‌های باستانی هنوز کشف نشده یا زمانی که در دست تحقیق بوده‌اند برداشت شده است که یونسکو پس از از دست‌دادن آن‌ها به محل خالی آثار رسیده و چیزی برای به ثبت رساندن نیافته است.

مبارزه با جرایم آثار باستانی

فروش آثار باستانی مسروقه در مقیاس جهانی در حال انجام است، بنابراین مقابله به آن به یک شبکه بین‌المللی مجری قانون نیاز دارد. این مسئولیت برعهده آژانس بین‌المللی مبارزه با جرم و جنایت یا اینترپل است که یک بخش کامل اختصاصی برای مبارزه با جرایم اموال فرهنگی دارد. با توجه به جهانی بودن پدیده سرقت اموال و آثار تاریخی، کشورها باید با یکدیگر همکاری کنند و نقش اینترپل در درجه اول حمایت از کشورهای عضو و واحدهای تخصصی آثار هنری در این زمینه است.

بنا بر گزارش اینترپل، در حال حاضر جهان با غارت بی‌سابقه میراث فرهنگی کشورهای جنگ‌زده مواجه است و زمانی که این آثار به دست مجموعه‌داران یا موزه‌ها می‌رسد، تشخیص این‌که خرید این آثار به‌طور قانونی انجام شده یا خیر بسیار دشوار است. اینترپل در راستای مقابله با این مشکل به راه‌اندازی یک اپلیکیشن هوشمند تلفن همراه به نام ID-art اقدام کرده است که می‌تواند در شناسایی این آثار که اصطلاحاً به «آثار باستانی خونی» معروف است کمک بسزایی محسوب شود.

اینترپل قادر است با بهره‌گیری از ID-art تشخیص دهد که یک شیء باستانی یا اثر هنری در پایگاه داده واحدهای هنری به ثبت رسیده است یا خیر. به‌این‌ترتیب چنانچه اثری در این برنامه شناسایی نشد، تنها معنی ممکن این است که آن اثر دزدیده شده است. خاص‌ترین گزینه در ID-art یک دکمه قرمز است که به کاربر امکان می‌دهد آیتم یافت‌شده را مستقیم به اینترپل گزارش دهد.

ID-art ابزاری عالی برای افسران پلیس، مأموران گمرک، فروشندگان آثار هنری، عموم مردم یا هنرمندان است و واحدهای تخصصی کشورهایی هم‌چون اسپانیا و رومانی به لطف استفاده از آن موفق به بازیابی اقلام هنری بسیار شده‌اند.

یونسکو و اینترپل در حال افزایش آگاهی و آموزش مجموعه‌داران آثار هنری و مردم در مورد اموال فرهنگی مسروقه هستند. سازمان ائتلافی آثار باستانی نیز سرقت این اموال را در بخش دزدی‌های بزرگ دسته‌بندی کرده است که در حال حاضر مجازات سخت‌تری نسبت به گذشته دارد.

این سازمان در تلاش است با ارتقای ساختار حقوقی بین‌الملل در این زمینه، سرقت آثار و اموال باستانی و فرهنگی را به‌عنوان جرم شناسایی کند تا برای آن مجازت‌های سخت‌تری در نظر گرفته شود؛ چرا که این تجارت سیاه نه تنها مبالغی فراهم می‌آورد که حامی جنایات سازمان‌یافته است، بلکه جنایتی علیه بشریت محسوب می‌شود.