کاچی چیست؟ یک دسر قدیمی اما خوشمزه ایرانی

کاچی یک دسر یا پودینگ ایرانی است که با ترکیبی از ادویه‌هایی با طبع گرم به همراه زعفران و گلاب درست می‌شود. درست کردن این دسر بسیار راحت است و می‌توان آن را با کم و زیاد کردن چاشنی‌هایش به طعم‌های متفاوت پخت و از خوردنش لذت برد. در ادامه این مطلب از کتاب کاله همراه ما باشید تا با هم به این سوال جواب دهیم که کاچی چیست و انواع کاچی شامل چیست؟

کاچی چیست؟

کاچی یکی از خوشمزه‌ترین و مقوی‌ترین دسرهای ایرانی است که گفته می‌شود منشاش از کرمان است. این دسر خوشمزه بافتی لطیف و دستور پختی ساده دارد و معمولا در گذشته توسط مادربزرگ‌های دوست‌داشتنی برای زنان تازه زایمان کرده، افراد بیمار و افرادی که ضعف جسمانی داشتند و کودکان تهیه می‌کردند تا به بازیابی قوای آنها کمک کنند. در گذشته‌های نه چندان دور مردم معتقد بودند که کاچی اگر با روغن حیوانی، زعفران زیاد و انواع مختلف آجیل تهیه شود، می‌تواند هر بیماری را بهبود دهد.

انواع کاچی را بشناسید

حال که به سوال کاچی چیست پاسخ دادیم وقت آن رسیده که با انواع کاچی آشنا شویم. کاچی دسری است که در همه جای ایران هم در سفره شادی و هم مناسبت‌هایی مثل ماه رمضان و تنها با تغییراتی بسته به ذائقه طبخ می‌شود. در این میان اما کاچی کرمان، کاچی خراسان و کاچی آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و کاچی سیستان (زابل) بسیار معروف هستند.

سوای طبقه‌بندی منطقه‌ای کاچی می‌توان آن را برحسب استفاده و موقعیتی که قرار است در آن مصرف شود هم طبقه‌بندی کرد. که در این میان کاچی برای زائو، کاچی برای پریودی، کاچی برای سرماخوردگی و غیره بیشتر کاربردی است.

اما خوب است همین‌جا به این نکته هم اشاره کنیم که گاهی انواع این دسر را به خاطر مواد داخلشان طبقه‌بندی و اسامی متفاوتی روی آن می‌گذارند. مثلا در این میان می‌توان به کاچی زعفرانی، کاچی با آرد گندم، کاچی با آرد برنج، کاچی با شیر، کاچی زردچوبه و کاچی چهار مغز هم اشاره کرد.

کاچی در جای جای ایران

این دسر خوش‌طعم گاهی اوقات نام‌های مختلفی هم دارد. در تبریز به آن «قویماق» و در ارومیه «دوشاب» می‌گویند (چون برای شیرین کردنش مقداری شیره انگور تازه به آن اضافه می‌کنند). و در کرمان هم معمولا به آن بادام، پسته، گردو و فندق سوای تمام ادویه‌ها و مواد، برای افزایش ارزش غذایی به آن اضافه می‌کنند.

آب روغنو یا تاسو، کاچی محبوب کرمانی

آب روغِنو یا کاچو به عنوان یک غذای محبوب کرمانی نوعی کاچی است. شاید اسم این دسر خوشمزه کرمانی برایتان جذاب نباشد اما در اصل کاچی است که با کمی تغییر در کرمان طبخ می‌شود و بسیار خوشمزه و مقوی است. این دسر شامل روغن، آرد برنج، نبات، بابونه، زیره کرمان، بادام، پسته، فندق، گردو و پودر نارگیل است.

از نکات جالب در مورد این کاچی این است که در آن از گل گاوزبان و چهار مغز که شامل گردو، بادام، پسته، فندق است هم در تهیه این دسر خوشمزه استفاده می‌شود.

قویماق، کاچی معروف تبریزی‌ها و شهرهای ترک‌زبان

در شهرهای ترک زبان بخصوص تبریز و ارومیه به کاچی، قیماق یا قویماق می‌گویند. ادویه کاچی تبریزی یا قیماق شامل زنجبیل، دارچین، زردچوبه و زیره است که به مقدار مساوی در این دسر ریخته می‌شود.

مردم آذربایجان قیماق را معمولا روز بعد از عروسی برای عروس و داماد طبخ می‌کنند و به عنوان صبحانه به آنها می‌دهند. اما مثل تمام شهرهای ایران، قیماق غذای اصلی زن زائو است. از ادویه‌های متفاوت قویماق که در شهرهای دیگر ایران کمتر از آنها استفاده می‌شود می‌توان به میخک اشاره کرد.

قیماق البته عنوانی است که مردمان رشت، کرمانشاه و بروجرد هم به کاچی می‌دهند. می‌دهند. هر چند در شهرهای دیگر هم به کاچی این عنوان داده می‌شود و در برخی از شهرها به جای آب از شیر برای طبخ کاچی استفاده می‌شود که به آن قیماق شیر می‌گویند.

اما سوای همه انواع کاچی که نام بردیم، در شهرهای مختلف کاچی به شکل‌های مختلف و با مواد مختلف درست می‌شود و گاهی همان‌طور که دیدیم با اسامی مختلف نامیده می‌شود. مثلا نوعی کاچی در شیراز تولید می‌شود با نام کاچی بابونه که ترکیب خاص خودش را دارد یا کاچی‌ جنوبی که با آرد تهیه می‌شود و در پخت آن آرد ابتدا تفت داده می‌شود و سپس به آن روغن اضافه می‌شود درست مثل حلوا و همین هم باعث می‌شود کاچی‌های جنوبی رنگ تیره‌ای داشته باشند.

کاچی افغانی، دسری از کشور افغانستان

کاچی از آن دسته دسرهای بی‌دردسر است که در کشورهای اطراف ایران هم طبخ می‌شود مثلا کاچی افغانی یکی از انواع کاچی است که با اندکی تفاوت باز هم با همان رویکرد دسری تقویتی پخته می‌شود.

موارد مصرف کاچی

کاچی به جز استفاده برای زنان زائو در مراسم مذهبی هم استفاده می‌شود. به عنوان مثال، مرسوم است که اولین وعده غذایی زنی که نوزادی به دنیا آورده، کاچی باشد. همچنین در روز اول عروسی، عروس و داماد در برخی از نقاط ایران رسم است که برای صبحانه به آنها کاچی می‌خورانند.

به طور کلی کاچی یا هر نام دیگری که به آن داده می‌شود به‌خاطر وجود انواع ادویه گرم، طبعی بسیار گرم دارد بنابراین افرادی که طبعشان گرم است بهتر است زیاد کاچی نخورند. ضمنا خوردن کاچی به افرادی که فشار خون بالا دارند هم توصیه نمی‌شود هر چند در طب سنتی به افرادی با فشار خون بالا توصیه می‌شود بعد از مصرف کاچی مقداری بهار نارنج یا عرق بیدمشک استفاده کنند تا طبع گرم آن را خنثی کنند.

همه چیز در مورد کاچی از ترکیبات تا پخت

جواب سوال کاچی چیست فقط به معرفی کاچی نباید ختم شود. بنابراین در اینجا با ترکیبات و پخت و ادویه کاچی بیشتر آشنا خواهیم شد.

کاچی را معمولا برای صبحانه یا به عنوان دسر در وعده‌های دیگر می‌توان میل کرد. از طرف دیگر این دسر یکی از دسرهای محبوب ماه رمضان است چون بسیار مغذی است. کاچی را با آرد برنج یا گندم تهیه می‌کنند.

بعضی جاها آن را با شکر و در بعضی جاها با کمی نمک و زردچوبه می‌خورند. اما مواد تشکیل‌دهنده کاچی بدون توجه به نام‌های مختلف و تغییرات جزئی در مواد تشکیل‌دهنده آن در مناطق مختلف ایران مشابه است.

ادویه‌های مخصوص کاچی شامل دارچین، رازیانه، زیره، فلفل سیاه، پودر زنجبیل، پودر هل، پودر گشنیز و زردچوبه است. ادویه‌ها را می‌توانید بنا به ذائقه خود به کاچی اضافه کنید. از نکات جالب این دسر این است که ریختن و اضافه کردن ادویه‌ها در این دسر دستور خاصی ندار و می‌توانید همه آنها را هنگام سرخ کردن آرد اضافه کنید. معمولا گفته می‌شود ریختن حدود یک چهارم قاشق چای‌خوری یا کمتر از هر کدام کافی است.

در فرآیند تهیه کاچی می‌توان شکر را با عسل، شیره انگور یا نبات زعفرانی جایگزین کرد. می‌توانید آب‌نبات‌های سنگی را هم برای فراهم کردن این دسر خوشمزه خرد کنید یا در آب جوش بریزید تا حل شوند. استفاده از شیره انگور به جای شکر و نبات دقیقا مانند شکر یا عسل است.

مراحل دستور پخت کاچی را می‌توان به ترتیب‌های مختلف انجام داد. مثلا می‌توانید ابتدا شربت را تهیه کنید و سپس به سراغ سرخ کردن آرد بروید. یا می‌توانید هر دو را همزمان تهیه کنید و شربت داغ را بعد به آرد اضافه کنید.

توجه داشته باشید که رنگ کاچی شما به مقداری که آرد را هم زده‌اید بستگی دارد. همچنین غلظت کاچی باید شبیه فرنی باشد و به سختی حلوا نباشد. اما باز هم بستگی به سلیقه شخصی شما دارد.

طبق گفته نجف دریابندری در کتاب مستطاب آشپزی، کاچی در گذشته با روغن حیوانی فراوان برای زن زائو تهیه می‌شده است و به کاچی زائو چهار زیره که شامل (زیره سیاه، زیره سبز، بادیان و تخم شوید) است اضافه می‌شده است.

به طور کلی کاچی را با برنج یا آرد گندم می‌پزند. اگر کاچی را هم با آرد گندم و هم با برنج دوست دارید، فقط ۱/۲ پیمانه آرد برنج را با ۱/۲ پیمانه آرد گندم مخلوط کنید و هر دو را الک کنید.

بسته به رنگی که می خواهید کاچی شما داشته باشد، می توانید زمان سرخ کردن آرد را هم مدیریت کنید. بهتر است که کاچی نه خیلی رقیق نه خیلی غلیظ باشد و بهتر است گرم گرم سرو شود. کره را هم می‌توان با روغن جامد یا حیوانی در کاچی جایگزین کرد.

برخی از فواید کاچی برای سلامتی

کاچی از آن دسته دسرهای مغذی است که گاهی برای موثر بودنش در بعضی نقاط ایران از جمله شهرهای کویری حتی دو عدد تخم مرغ هم به آن اضافه می‌کنند تا انرژی و ارزش غذایی آن را بیش از پیش افزایش دهند.

از آن‌جایی که کاچی با زعفران پخته می‌شود می‌توان گفت کاچی آرام‌بخش، اشتها آور، ضد اسپاسم، ضد بیماری‌های قلبی، تقویت‌کننده حافظه و موثر در برابر فشار خون پایین و سرطان است.

این دسر ایرانی در تقویت عمومی بدن، درمان کم خونی (خون‌سازی) مفید است و گفته می‌شود از جمله خواص کاچی برای رحم این است که در دوران پس از زایمان یا دوران قاعدگی یا عفونت‌های رحمی با گرم کردن رحم می‌تواند بسیار موثر باشد.

ادویه کاچی شامل چه ادویه‌هایی است؟

در برخی مناطق به کاچی ادویه‌های مختلفی مانند پودر هل، دارچین، رازیانه، زیره، فلفل سیاه و تخم گشنیز اضافه می‌کنند که در کل به ادویه کاچی معروف هستند.

بهتر است برای کاچی زایمان به جای شکر از ادویه‌های طبع گرم، آب نبات‌های سنگی یا شیره انگور استفاده کنید.

حال که جواب سوال کاچی چیست را گرفتید و با انواع کاچی آشنا شدید خوب است بدانید که میزان آرد مصرفی در کاچی همیشه کمتر از آرد حلوا است و آرد آن را باید حتما روی شعله ملایم و خیلی آرام تفت دهید. هر چه آرد تیره‌تر شود، کاچی تیره‌تر می‌شود، اما اگر رنگ آرد طلایی شود، کاچی شما رنگ بهتری خواهد داشت.