پاسخ امام خمینی (ره) به مخالفان حضور زنان در دیدار‌ها-تایمز

۱۲ بهمن ۱۳۵۷ که امام خمینی (ره) به ایران برگشتند، مردم برای دیدن ایشان سر و دست می‌شکستند. نوبت ملاقات زنان با امام، بعدازظهر‌ها بود. اما زنان از ساعت ۱۱ صبح جلوی در مدرسهٔ علوی صف می‌کشیدند.

روزی یکی از اطرافیان امام به ایشان می‌گوید «خانم‌ها که به ملاقات شما می‌آیند در اثر فشار جمعیت غش می‌کنند، چادرهایشان می‌افتد… اجازه بفرمایید دیدار خانم‌ها را تعطیل کنیم.» امام در پاسخ می‌فرمایند «شما گمان می‌کنید اعلامیهٔ من و شما شاه را بیرون کرده است؟ همین‌ها شاه را بیرون کردند.»

این نگاه راهبردی و دقیق به نقش زنان در چنین انقلاب بزرگی نشان از اندیشهٔ عمیق امام خمینی (ره) در موضوع زنان دارد. دکتر «فائزه عظیم‌زاده اردبیلی» استاد و پژوهشگر دانشگاه، متخصص حقوق زنان، خانواده و کودک، و متخصص جامعه‌شناسی خانواده دربارهٔ نگاه ایشان به موضوع زنان و خانواده می‌گوید.

زنان، انسان‌ساز و اثرگذار اجتماعی

صحیفهٔ نور را که ورق بزنید در بسیاری از صفحاتش به تأکیدات امام خمینی (ره) بر موضوع زنان برمی‌خورید. به ویژه ایشان به دو نقش زنان توجه زیادی داشتند؛ نقش انسان‌سازی و نقش مسئولیت اجتماعی.

عظیم‌زاده اردبیلی با بیان اشاره به نقش تأثیرگذار و بی‌بدیل زنان به عنوان نیمی از جامعه در نگاه امام، می‌گوید «به اعتقاد امام سعادت و شقاوت یک جامعه در دست زنان آن است؛ بنابراین زنان نه‌تن‌ها با حضور مثبت، سازنده و اثربخش خود می‌توانند در جامعه مؤثر باشند، بلکه ایده، روان، ذهن و افکار همسر و فرزندان نیز در دست زنان است. به تعبیر امام خمینی (ره) تعیین‌کنندهٔ مسیر اصلی جامعه، زنان هستند. اگر زنان جامعه فاضل، فهیم، عفیف، ایده‌پرداز و درست‌کردار باشند جامعه را به سمت صلاح، رستگاری، فضائل و کمالات علمی و معنوی سوق می‌دهند.»

در اندیشهٔ امام زن تنها موجودی است که می‌تواند از دامن خود افرادی را به جامعه تحویل بدهد که جامعه از برکاتشان بهره‌مند شود یا در دامن خود موجودی تربیت کند که آن فرد منشأ سقوط ارزش‌های والای انسانی باشد.

زنان رأی تمام خانواده را تعیین می‌کنند

خانواده واحد اصلی جامعه است. امام معتقدند اگر نقش زنان را در خانواده پررنگ کنیم و مادر بتواند نقش مادری خود را درست ایفا کند، نه‌تن‌ها رأی خودش را دارد، بلکه به تعداد فرزندان و همسرش هم رأی دارد.

به گفتهٔ عظیم‌زاده اردبیلی «امام (ره) به نقش مادر در تعلیم و تربیت ارزش‌ها هم اشاره می‌کنند و می‌فرمایند دامن مادر اولین مدرسهٔ کودک و اولین خاستگاه تربیتی یک انسان است. عشق و عاطفهٔ مادری در کنار آموزش علم و حکمت و مطالعه و پژوهش می‌تواند انسانی را تربیت کند که جهاد اکبر می‌کند، شهید می‌شود و جامعهٔ بشریت را متحول می‌کند. اینها در دامن مادران فرهیخته تربیت شده‌اند.»

امام (ره) معتقد بودند نابسامانی‌ها و مشکلات تربیتی جامعه و بسیاری از عقده‌ها و کمبود‌ها و بزهکاری‌ها و مفاسد اجتماعی به خاطر جدا شدن فرزند از مادر است. عظیم‌زاده با اشاره به این موضوع می‌گوید «در نظر امام (ره) بچه‌ای که از دامن مادر جدا می‌شود یا سایهٔ محبت و مهر و دانش مادری بر سرش نیست، در جامعه عموماً از او ناهنجاری‌های رفتاری و بزهکاری سر می‌زند. پس شقاوت یا سعادت یک کشور به زنان آن بستگی دارد.»

زنان حق و تکلیف نقش‌آفرینی در جامعه دارند

به اعتقاد امام خمینی (ره) زنان می‌توانند مثل مردان در تمام ابعاد و شئون اجتماعی و ساحت‌های اجتماعی مشارکت داشته باشند. حتی می‌فرمایند «زنان حق دارند در سیاست دخالت کنند، تکلیف دارند. همان‌طور که روحانیت حق دارد در سیاست دخالت کند و تکلیف دارد.» به بیان امام (ره) در اسلام حضور فعال در صحنه‌های اجتماعی برای زنان تبیین شده و اسلام مخالف آزادی زنان نیست. بلکه زنان مانند مردان آزادند که انتخاب سرنوشت کنند، در تشکل‌های اجتماعی حضور داشته باشند و در جامعه نقش سازنده‌ای ایفا کنند.

 امام در سال ۱۳۴۱ با لایحهٔ انجمن‌های ایالتی و ولایتی مخالفت کردند که یکی از ۳ بند آن حق رأی زنان بود. این مخالفت به خاطر خدشه‌ای بود که به کرامت انسانی زنان وارد می‌شد.
 
عظیم‌زاده اردبیلی با بیان این موضوع می‌گوید «به تعبیر امام (ره) زنان هم باید مثل مردان در تمام ابعاد و شئون اجتماعی و سیاسی حضور، مشارکت و نقش اساسی داشته باشند. نکتهٔ مهم‌تر اینکه آنها بر افکار و ایده‌های نیم دیگر جامعه هم اثرگذارند. حضور زنان فرهیخته که به رشد و عقلانیت رسیده‌اند جامعه را به سمت بالندگی حرکت می‌دهد تا به رشد کیفی و پیشرفت در شئون و ساحت‌های بشری و الهی برسد. در هندسهٔ فکری حضرت امام، زنان می‌توانند تحصیل کنند، شاغل باشند و با داشتن حجاب و عفاف و متانت در عرصه‌های مختلف جامعه نقش‌آفرینی کنند.»

زنانی که سیاست‌های کلان جامعه را تغییر می‌دهند

در نگاه امام (ره) زنان و مردان پابه‌پای هم انقلاب را به پیروزی رساندند. بلکه نقش زنان را بیشتر از مردان و در صف جلوی پیروزی انقلاب می‌دانند و معتقدند «ما مرهون زحمات خانم‌ها هستیم که به دعای شما، حضور شما و جرأت و شجاعت شما مردان جرأت و شجاعت پیدا کردند و در عرصه‌های مختلف انقلاب اسلامی شرکت کردند. زن مبدأ خیرات است.»

عظیم‌زاده اردبیلی، جامعه‌شناس خانواده می‌گوید «به فرمایش امام، زنان و دختران می‌توانند منشأ ساختن و تربیت انسان‌های فرهیخته، آزاده، متدین و متعالی باشند. امام از زنان بزرگواری می‌گویند که مانند زینب کبری (س) فرزند و بستگان خود را در راه خداوند از دست می‌دهند، اما مفتخر می‌شوند و می‌گویند «این هدیه را برای اسلام دادم.» این زنان مجاهدینی هستند که برای جهان بشریت انسان‌های متعالی را تربیت کرده‌اند. امام می‌فرمایند همان گونه که قرآن کریم انسان‌ساز است، زنان هم انسان‌سازند. زنان عفیفِ متعهدِ فداکارِ مقاوم می‌توانند سیاست‌های کلان جامعه را تغییر بدهند.»

مادر عفیف و فهیم، فاطمه (س) پرورش می‌دهد

عظیم‌زاده اردبیلی دربارهٔ اهمیت راهبردی نقش مادری در نگاه امام خمینی (ره) می‌گوید «حضرت فاطمه (س) که اسوهٔ همهٔ زنان و مردان عالم هستند، خیلی از کار‌ها را در دامن حضرت خدیجه (س) فرا گرفته‌اند. این است ثمربخشی یک مادر عفیف، باتقوا، فهیم و آزاده در سلامت معنوی فرزند. این مادر هوش معنوی فرزند را بالا می‌برد تا فرزند به سمت فرزانگی و فرهیختگی حرکت کند و به جای اینکه خودش و زیبایی‌های ظاهری‌اش را عرضه کند، زیبایی‌های عقلی، اندیشه، تفکر و علم خود را عرضه کند. این در نگاه امام خمینی (ره) از وظایف و رسالت‌های مادر محسوب می‌شود.»

امام (ره) معتقد بودند بانویی که خودباور است، اعتماد به نفس دارد و خودش را ساخته و پیدا کرده و دستاویز غرب و شیاطین قرار نمی‌گیرد، مبدأ سعادت است و از دامن این زن مرد به معراج می‌رود و پیامبر متولد می‌شود. به بیان عظیم‌زاده اردبیلی «در نظام تربیتی امام (ره) زنان مرکز ثقل و مبدأ ظهور و بروز عواطف انسانی‌اند. چون رکن رکین هدایت و تربیت بشر، هدایت عواطف انسانی است که در مشت زنان است.»

خانهٔ ایمن، خانه‌ای است که زن در آن رشد می‌کند

زن فریبنده و فریب‌خورده در ارتقا و تعالی جامعه نه‌تن‌ها نقشی ندارد، بلکه کرامت، جایگاه و شخصیت خودش را هم از دست داده است. به همین خاطر امام می‌فرمایند «اگر امروز زنان به وظایف اجتماعی و دینی خود عمل کنند، عفت عمومی را حفظ کرده‌اند و این عفت عمومی روی کار‌های اجتماعی و سیاسی اثر می‌گذارد.»

عظیم‌زاده اردبیلی در این باره می‌گوید «امنیت جامعه در گرو عفت اجتماعی زنان است. جامعه‌ای که زنان عفیف و فرهیخته دارد که به وظایف اجتماعی و رفتار‌های دینی خود آگاهند، آن جامعه امنیت روانی، جنسی و عاطفی دارد. در این جامعه رشد، بهره‌وری و پیشرفت هم بیشتر خواهد بود. چون ارزش‌های اسلامی در کنار مفاسد اخلاقی رشد نمی‌کند.»

امام خمینی (ره) خانه‌ای را خانهٔ ایمن می‌داند که هم زن در آن به توانایی و مدارج علمی و معرفتی برسد، هم مرد؛ و در حق زنان ظلم نشود.

منبع: فارس