تلاش جهاد در سال جدید، تمرکز روی تأمین منابع و به تولید انبوه رساندن فناوری‌هاست

دکتر حمیدرضا طیبی در گفت‌وگو با ایسنا تحقق تولید را نیازمند توسعه فناوری، نیروی انسانی کارآمد، سرمایه، ثبات در سیاستگذاری‌ها و قوانین، امنیت و ثبات داخلی و ارتباطات بین‌المللی و بین کشورهای غیر متخاصم با جمهوری اسلامی دانست و افزود: اگر این شرایط حادث نباشد به علت دیربازده بودن تولید مولد، سرمایه به سراغ سوداگری در خرید زمین، ارز و سکه، ساخت ساختمان‌های لوکس و غیره می‌رود که زمان بازگشت سرمایه در این حوزه‌ها در کوتاه مدت محقق می‌شود و البته این در شرایطی است که سرمایه‌داران، سرمایه خود را به کشورهایی چون امارات، ترکیه، گرجستان منتقل نکنند.

وی با اشاره به شعار سال با بیان اینکه در زمینه دانش بنیان بودن، گاهی خلط مبحث صورت می‌گیرد و تصور می‌شود که منظور از دانش‌بنیان، فناوری‌های نوظهور و نوین و فوق‌العاده پیشرفته است، اظهار کرد: منظور از دانش بنیان بودن اتکای کل تولید بر توان علمی و فناورانه داخلی است که به روز بوده تا تولیدات ملی بتوانند در کیفیت و قیمت تمام شده در سطح ملی و بین‌المللی رقابت‌پذیری خود را حفظ کنند.

طیبی اضافه کرد: در مورد اشتغال آفرین بودن هم منظور صنایع بزرگ و متوسط است که می‌توانند تعداد بسیار زیادی از شرکت‌های کوچک را در زنجیره تأمین خود جای دهند. مرحله بعد اشتغال خانگی است که تحقق این شکل از اشتغال هم بستگی به بهبود خوب یا نسبی اشتغال مولد در جامعه و افزایش درآمد متوسط جامعه دارد؛ چرا که افراد زمانی اقدام به خرید صنایع دستی حاصل از اشتغال خانگی می‌کنند که درآمد مازادی پس از کسر هزینه‌های اصلی داشته باشند از این رو نظر می‌رسد تمرکز بیش از حد بر روی اشتغال خانگی بدون توسعه اشتغال حاصل از تولیدات صنعتی مولد قدری غیرمنطقی باشد.

برنامه‌های جهاد دانشگاهی در سال مزین به دانش‌بنیان‌ها

رییس جهاد دانشگاهی به بیان برنامه‌های جهاد دانشگاهی در زمینه تحقق شعار سال پرداخت و خاطرنشان کرد: ما با ادبیات رهبری در مورد تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین کاملاً آشنا هستیم و بر همین اساس برنامه‌ریزی ما برای تولید فناوری‌های مورد نیاز روز جامعه و همچنین فناوری‌های نوین آینده در برگیرنده دو ویژگی “دانش بنیانی” و “اشتغال آفرینی” است. از این رو تلاش ما در سال ۱۴۰۱ تمرکز روی تأمین منابع و به تولید انبوه رساندن فناوری‌هایی است که با موفقیت کامل کسب شده‌اند.

وی به پایان رساندن سایر فناوری‌ها و تولید و توسعه خدمات پزشکی پیشرفته جهاد دانشگاهی در سایر استان‌ها و شروع چند فعالیت مهم فناورانه را از دیگر اقدامات این نهاد در جهت تحقق شعار سال عنوان کرد که در مورد جزئیات آن در آینده توضیحات کامل‌تری ارائه خواهد داد.

طیبی به دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی با رهبر معظم انقلاب در تاریخ بهمن ماه سال گذشته اشاره کرد و با بیان اینکه ایشان از وضعیت اقتصادی دهه ۹۰ ابراز ناخرسندی و گله‌مندی کرده‌اند و فرمودند عامل مشکلات تحریم نیست، اضافه کرد: جامعه سیاسی و مسئولین سیاسی ما به دو بخش راست و چپ گذشته و اصولگرا و اصلاح طلب فعلی و یا نزدیک به این‌ها تقسیم‌بندی شده‌اند و به علت نداشتن احزاب قوی شناخته شده، مسئولان ارشد این دو جناح سیاسی کشور تاکنون دیدگاه روشنی در مورد علل مشکلات اقتصادی و به ویژه اهمیت اقتصاد دانش بنیان و چگونگی دست یافتن به آن را ارائه نکرده‌اند.

وی راه حل مشکلات اقتصادی کشور را در تحقق اقتصاد دانش بنیان دانست و گفت: به عبارت دیگر مشکلات کشور تنها از طریق راهکارهای علمی و فناورانه می‌توانیم حل کنیم. بخش نهاده‌ها و یا خوراک دام، طیور و آبزیان که در آنها وابستگی شدید به واردات داریم و مشکلات تولیدکنندگان را در مورد تأمین و گرانی آن مرتب از رسانه‌های خبری می‌بینیم و می‌شنویم، یکی از این مثال‌ها است که بخش اعظم آن از طریق توسعه علمی و فناورانه در داخل کشور قابل حل است.

مشکلات کشور را تنها از طریق راهکارهای علمی و فناورانه می‌توانیم حل کنیم.

رییس جهاد دانشگاهی اصلاح نژاد دام، طیور و آبزیان، نهاده‌های جایگزین، استفاده از روش‌های فناورانه نوین جهت بالا بردن بهره‌وری در روش تولید نهاده‌ها، کشت گلخانه‌ای و ده‌ها روش دیگر را از جمله این راهکارها دانست و یادآور شد: حتی اگر نخواهیم ابداع و نوآوری داشته باشیم سایر کشورهای پیشرفته این مسیر را رفته‌اند و بی‌هیچ تردیدی ما هم می‌توانیم این روش‌ها را انجام دهیم.

وی اضافه کرد: در نهایت هم اگر به رغم استفاده از همه روش‌های علمی و فناورانه ظرفیت مورد نیاز در داخل قابل تأمین نباشد، باید واردات انجام شود، ولی برای تأمین ارز واردات مورد نیاز باید صادرات محصولات فناورانه خود را چه در زمینه دام، طیور و آبزیان و سایر زمینه‌های صنعتی و غیرصنعتی داشته باشیم که آن‌هم کاملاً امکان‌پذیر است.

طیبی با بیان اینکه رجوع به توسعه علمی و فناورانه این گونه نیست که سریع بتواند مشکلات را حل کند، افزود: اراده با برنامه‌ریزی دراز مدت و ثبات در مدیریت و اجرا نیاز دارد. ضمن اینکه به صورت پیوسته نیز ارتقاء روش‌های علمی و فناورانه باید در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی صورت پذیرد. اما مشکل جدی در کشور ما که امکان برنامه‌ریزی دراز مدت را نمی‌دهد این است که جناح‌های سیاسی نه تنها همدیگر را قبول ندارند بلکه در هیچ موضوعی حتی مصالح ملی مملکت هم اتفاق نظر ندارند و این برنامه‌ریزی دراز مدت را امکانپذیر نمی‌سازد.

وی ادامه داد: لذا برنامه‌ریزی در کشور ما نه حتی هشت ساله، بلکه چهار ساله است، آن هم برنامه‌ریزی نیست، بلکه اجرای تعدادی پروژه است که عموماً با فناوری و تجهیزات خارجی انجام می‌شود. نکته نگران‌کننده دیگر در گردش‌های سیاسی کشور انداختن کلیه مشکلات به عهده دولت قبل و کنار گذاشتن تمام تصمیمات و برنامه‌ریزی‌های قبلی و شروع همه چیز از صفر است، در چنین شرایطی چرا باید توقع پیشرفت و شکوفایی اقتصادی داشته باشیم.

وی یاداور شد: راه موفقیت در حالت تحریم و غیر تحریم باید تلاش برای رسیدن به اقتدار اقتصادی و اقتدار دفاعی دانش بنیان باشد. راه رفع تحریم‌ها نیز رفع وابستگی به ویژه در حوزه‌های پیشران اقتصاد و تحقق اقتصاد، متکی بر تولید ملی پیشرفته و با کیفیت است. به نظر من گله رهبری هم مربوط به عدم اتکاء بر توان داخل و دلبستگی به رفع تحریم‌ها و حضور شرکت‌های بزرگ خارجی در ایران و حل مشکلات به وسیله آنها است.

رییس جهاددانشگاهی افزود: متأسفانه نه در این دهه و نه در دهه‌های قبل برنامه منسجم و دراز مدتی برای رفع وابستگی و توسعه تولید ملی با اتکاء بر فناوری‌های پیشرفته بومی وجود نداشته است. اینکه ما در جهاددانشگاهی و یا سایر شرکت‌های دانش بنیان یا سایر سازمان‌ها اعلام می‌کنند که برای اولین بار موفق به کسب دانش فنی و ساخت یک محصول و یا ارائه یک خدمت در کشور شدند، زمانی ارزشمند است که این محصولات تولید انبوه شده هم نیاز ملی را تأمین کنند و هم به صادرات منجر شوند، استفاده از توان ملی باید متناسب با تأکیدات رهبر معظم انقلاب برای تحقق اقتدار اقتصادی دانش بنیان باشد که الان این گونه نیست.

متأسفانه نه در این دهه و نه در دهه‌های قبل برنامه منسجم و دراز مدتی برای رفع وابستگی و توسعه تولید ملی با اتکاء بر فناوری‌های پیشرفته بومی وجود نداشته است.

طیبی در پاسخ به این سوال که چرا جهاددانشگاهی به رغم تولید موفق فناوری‌های مختلف نتوانسته است این فناوری‌ها را متناسب با نیاز ملی تولید انبوه کند، گفت: در مقام مقایسه و قضاوت باید این مطلب را در نظر گیریم که برخی دستگاه‌ها اکثر فعالیت‌هایشان به جای توسعه فناوری ملی در حوزه پیمانکاری و اجرای پروژه‌ها است و به توان ملی در تأمین تجهیزات پیشرفته مورد نیاز پروژه‌ها توجه کمی دارند، اما وظیفه اصلی جهاددانشگاهی انجام تحقیقات کاربردی و تولید فناوری پیشرفت ملی در قالب تجهیزات و با ارائه خدمات است.

وی اظهار کرد: مابقی کار بر عهده برنامه ریزان کشور است که استفاده از توان ملی را فرهنگ‌سازی کنند، تولید محصولات با کیفیت را تشویق و حمایت کنند و مقررات و قوانین را به گونه‌ای تدوین و اجرا نمایند که تولید ملی با کیفیت مورد استفاده قرار گیرد.

رییس جهاددانشگاهی اضافه کرد: خرید خارجی دارای مزایایی است، چون کشور خارجی فروشنده تحت تحریم نیست و می‌تواند تجهیزات خریداری شده را سر وقت تحویل دهد، اگرچه عکس آن هم زیاد دیده شده، و دوم اینکه به خاطر منافع شخصی بیشتر، با بهانه تحریم از خارجی‌ها با کیفیت پایین‌تر خریداری می‌کنند و اگر در هنگام بهره‌برداری با مشکل مواجه شود می‌گویند خارجی بود و آن را پنهان می‌کنند در حالی که کمترین مشکل محصول داخلی را در بوق و کرنا می‌کنند و مطلب مهمتر از همه پورسانت‌های خرید خارجی است.

طیبی گفت: اینکه هم بخواهید اخلاق اسلامی و جهادی را رعایت کنید و هم هزینه‌ای برای حمایت از تولید ملی‌ات هر چقدر هم پیشرفته باشد، انجام ندهید، خیلی با هم سر سازگاری در شرایط فعلی ندارند. لذا باید این سؤال را مطرح کرد که چرا به رغم شنیدن مکرر تولید محصولات فناورانه برای اولین بار در کشور، تولید ملی ما دچار مشکل است. البته بسیار امیدواریم در دولت سیزدهم بر اساس قول‌های داده شده هم شاهد استفاده کامل از توان ملی و هم مبارزه قاطع با فساد باشیم و در این صورت است که مجموع فناوری‌های تولید شده توسط جهاددانشگاهی نقش بسیار برجسته در تحقق اقتصاد دانش بنیان و رفع وابستگی‌های کشور خواهد داشت، ضمن اینکه توان تولید فناوری‌های بسیار پیشرفته‌تر را هم داریم.

رییس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه منابع مالی کشور برای تولید بسیار گران بوده و این امر رقابت را بسیار سخت می‌کند، گفت: اما اگر با وضع قوانین مالیاتی مناسب و سختگیرانه برای فعالیت‌های غیرمولد و مخرب اقتصاد کشور، منابع مالی به سمت تولید هدایت شود و به عکس سختگیری‌های مالیاتی کمتری را برای تولیدکنندگان در کنار حمایت از کاربرد محصولات با کیفیت و قابل رقابت آن با محصولات خارجی داشته باشیم، یقینأ نرخ منابع مالی ما روز به روز بهتر می‌شود و محصولات ملی سهل‌تر و با قیمت‌های قابل رقابت‌تر تولید می‌شوند.

آخرین وضعیت ۳۱ پروژه فناورانه جهاددانشگاهی

رییس جهاد دانشگاهی در خصوص آخرین وضعیت ۳۱ پروژه فناورانه جهاد دانشگاه با بیان اینکه تعدادی از آنها به پایان رسیده، تعدادی رو به پایان هستند و تعداد اندکی هم به علت عدم همکاری مناسب سازمان‌های مرتبط پیشرفت قابل توجهی ندارند، گفت: مشکل عمده‌ای که در اجرای طرح‌ها با آن مواجه می‌شویم تغییرات پیوسته و شدید قیمت‌ها و برخی از قطعات و مواد اولیه‌ای است که باید خرید خارجی شوند، به عنوان مثال ما خط تولید مته‌های حفاری را در اهواز راه‌اندازی کرده‌ایم و به رغم اینکه شرکت نفت حتی یک بار پذیرفته و قیمت‌ها را تعدیل کرده است، ولی افزایش نرخ شدید قیمت مواد اولیه و خدمات و ماشین آلات به شکلی است که تعدیل دوم ضروری ولی فرآیند اجرای آن طولانی است.

وی ادامه داد: مشکل مهم‌تر این است که کسی در کشور منتظر تولیدات فناورانه از شما در جهت رفع وابستگی‌ها نیست و بعنوان یک پروژه فناورانه بازخواست بابت منابع مالی دریافتی و عدم حل وابستگی‌های فناورانه نمی‌شوید، لذا کار ما می‌شود فخر فروختن برای اینکه یک محصول فناورانه را تولید کرده‌ایم، ولی نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌شود.

طیبی با اشاره به پروژه طراحی و ساخت یک رام قطار هفت واگنی ملی گفت: به رغم همه مشکلاتی که در اجرای پروژه‌های با فناوری‌های پیشرفته در کشور در شرایط تحریم وجود دارد، پیشرفت این پروژه بسیار خوب است و قطار مترو ملی در حال برگزاری کلیه آزمون‌های استاندارد است. از نظر ما به لحاظ فناوری کار پروژه با موفقیت کامل به پایان رسیده است و از ابتدای سال ۱۴۰۰ و رونمایی اولیه از پروژه، هیأتی از طرف معاون اول دولت سابق مأمور بررسی روش تأمین منابع شد و اقدامات خوبی نیز انجام گرفت.

وی خاطرنشان کرد: با تغییرات دولت کار گروه متوقف، اما دکتر مخبر قول دادند منابع ساخت ۱۰۵ واگن را از طریق وزارت راه تأمین می‌کنند، ولی اتفاق خاصی تا به حال نیفتاده است و از این بابت نگرانیم اگر کار ساخت واگن سریع‌تر شروع نشود، تجربه تاریخی به ما می‌گوید سراع خرید خارجی رفته و تولید داخل از هم می‌پاشد. البته برخی شرکت‌ها هم محصولات خارجی را به صورت دمونتاژ یا SKD وارد و در داخل پیچ و مهره می‌کنند و اسم آن را می‌گذارند تولید داخل.

اثرات توافق در برجام بر توسعه فناوری و تحقق اقتصاد دانش بنیان

رییس جهاد دانشگاهی با اشاره به توافق در برجام گفت: اگر با همین فرمان فعلی در حمایت از تولید فناوری‌های پیشرفته ملی و تبدیل آنها به عقد قرارداد برای تأمین نیازهای کشور بخواهیم جلو برویم خیلی خیلی نگران هستیم. یکی از روش‌های بسیار نخ نما ولی هنوز دارای کاربرد برای جلوگیری از توسعه تولید داخل و یا متوقف کردن آن طولانی کردن مسیر انعقاد قرارداد برای تولید انبوه و یا نیمه انبوه یک فناوری جدید تولید داخل است. در مرحله کسب دانش فنی و تولید فناوری چون کلیه مراحل در دست سازمان تحقیقاتی و یا محقق و فناور است کار خوب پیش می‌رود. ولی همانطور که گفتم وقتی به پای عقد قرارداد برای ساخت می‌رسیم انواع موانع ظاهر می‌شود.

وی نتیجه طولانی شدن مسیر عقد قرار داد و همراهی نمایندگان شرکت‌های خارجی با برخی عوامل حوزه کارفرمایی را، محکوم کردن ساخت داخل و عدم توانایی کشور برای تأمین نیازها دانست و گفت: این امر در نهایت به خرید خارجی منجر خواهد شد از این رو مصرانه از جناب دکتر رئیسی رئیس جمهور، معاون اول رییس جمهور و وزرای مرتبط درخواست می‌کنیم در صورت رفع تحریم‌ها، اولین اولویت حمایت از تولید داخل در تأمین نیازهای کشور بوده و تنها در صورت اجبار خرید خارجی در حداقل ممکن صورت گرفته و در این خریدها سازنده داخلی توانمند طرف خارجی جهت انتقال فناوری باشد.

طیبی تاکید کرد: باید دقت کنیم در تله فاینانس خارجی و ارزان بودن تولید خارجی نسبت به تولید داخلی نیفتیم. این ارزانی‌ها کاذب بوده و یا به خاطر محصولات بی‌کیفیت خارجی است و هدف آن‌ها نیز نابود کردن تولید داخلی و سپس فروختن آن‌ها با نرخ‌های گران موردنظر خارجی‌ها خواهد بود.

انتهای پیام