تبعات زیست‌محیطی کوچ بی‌موقع

ترحم بهزاد در گفت‌وگو با ایسنا، درباره برنامه‌های سازمان منابع طبیعی در سال جدید برای کوچ عشایر گفت: کوچ یکی از مهمترین موضوعات سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور است و هر سال برنامه‌هایی در این زمینه تدارک دیده می‌شود. در این راستا در اسفند ماه سال ۹۹ اولین بار بود که دستورالعملی با عنوان دستورالعمل مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ تدوین و به استانداران، سازمان جهاد و کشاورزی استان‌ها، مدیران کل منابع طبیعی استان‌ها و سازمان امور عشایر در راستای اجرای بهتر چرا برای حفظ منابع آب و خاک، تقویت افزایش پوشش گیاهی، آمایش سرزمین و جلوگیری از تخریب سرزمین، جلوگیری از چرای زودهنگام و کنترل افرادی که فاقد پروانه چرا هستند، ابلاغ شد.

محورهای دستورالعمل مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ

وی افزود: اسفندماه سال گذشته این دستورالعمل با امضای وزیر جهاد کشاورزی به وزیر کشور، تمام استانداران و… در راستای اهمیت و برخورداری از بحث مرتع مکاتبه‌ای انجام شد و وزیر کشور هم این دستورالعمل را به تمام استانداران ابلاغ کرد. نشست‌هایی نیز در گروه ستاد ملی کوچ برگزار شد و استان‌ها نیز با محوریت استانداران، معاونت امنیتی و سیاسی استان‌ها، ‌روسای سازمان جهاد کشاورزی، مدیرکل منابع طبیعی، اداره کل امور عشایر، پلیس راهور، ‌فرمانده انتظامی ناجا، دادستان استان، اداره هواشناسی، مدیرکل صدا و سیما و… در این موضوع ذی‌نفع هستند.

بهزاد ادامه داد: در دستورالعمل وزیر جهاد کشاورزی به چند محور اشاره شده است؛ یکی بحث تشکیل کارگروه مدیریت چرا با محوریت استانداران و دبیری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان‌ها بود. ‌ موضوع دیگر تخصیص بیشتر اعتبارات از طرح احیا و اصلاح مراتع برای پروژه مدیریت چرا و … بود همچنین اعمال قُرق برای سال‌های خشکسالی و پیشگیری از گرد و خاک، برخورد قضایی با متخلفان بهره‌برداری غیر مجاز، همکاری استانداران در آگاهی‌بخشی نسبت به ضوابط بهره‌برداری به منظور پیشگیری از افزایش تخلفات علاوه بر آن موضوع تامین علوفه از سوی سازمان امور و عشایر ایران برای جلوگیری از کوچ زودهنگام بود که در این راستا هم مکاتباتی انجام و نشست‌هایی برگزار شده است.

سه شاخصه مهم مدیریت چرای دام

وی با اشاره به اهمیت سه موضوع در حوزه مدیریت چرا گفت: زمان ورود و خروج دام، ظرفیت دام و مدت استفاده از مرتع سه موضوع مهم در بحث مدیریت چرا است. اینکه چه زمانی دام وارد و چه زمانی خارج شود، با چه تعداد دامی با توجه به تولید علوفه وارد مرتع‌های کشور شود و چه مدت از این مرتع استفاده کند.

مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اضافه کرد: بیشترین بحث ما هم سیستم چرای متناوب است که باید به صورت چرخشی در مرتع انجام شود. با فرماندهی انتظامی کل کشور، پلیس راهور کل کشور، ‌رییس سازمان صدا و سیما، ‌ دادستان کل کشور و … مکاتباتی در راستای اجرای شدن این دستورالعمل انجام شده است.

چالش کوچ ماشینی

 بهزاد تاکید کرد: با توجه به شرایط اقلیمی و کاهش بارندگی در سنوات گذشته باید مدیریت چرا رعایت شود. در این راستا هم باید تامین دام صورت گیرد. مهمترین موضوعی که اکنون در  زمینه کوچ مطرح شده این است که کوچ از حالت پیاده به ماشینی تبدیل شده است. قبلا ۴۵ روز طول می‌کشید که از مراتع قشلاقی به مراتع ییلاقی برسند اما اکنون طی ۲۴ ساعت با ‌کوچ ماشینی از قشلاق وارد ییلاق می‌شوند. در این زمینه بحث‌هایی مانند دامداران فاقد پروانه مطرح است که باید طبق تبصره ۲ ماده ۴۷ با آن.ها برخورد شود. 

وی اضافه کرد: عواملی منجر به چرای زودهنگام می‌شوند مانند کمبود آب، گرمی هوا و ‌پشه‌ای که می‌تواند منجر به کشته شدن دام شود و به همین دلایل چرای زودهنگام انجام می‌شود. در عین حال مراتع ما هم بر اثر تخصیص اراضی یا توسعه کشور، تغییر کاربری داده‌اند و به همین دلیل مراتع میان‌بند را از دست داده‌ایم. در این زمینه باید یک شورای ملی کوچ تشکیل شود، اما کلمه مرتع برای برخی مسوولان کلمه‌ای نامانوس است و زمانی‌که بحث گرد و غبار و سیل اتفاق می‌افتد، این موضوع مطرح می‌شود.

اعتبار ناکافی برای مدیریت مراتع

مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اضافه کرد: کل اعتباری که سال گذشته داشتیم، دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بود. حال چگونه با این اعتبار بر این عرصه مدیریت کنیم؟ ضروری است که در این زمینه اعتباراتی تامین و در گلوگاه‌ها اکیپ ثابت و گشت مراقبت سیار ایجاد شود. با توجه به گستردگی عرصه مرتع که بیش از ۵۲ درصد سطح کشور را تشکیل می‌دهد، ‌ به اعتبارات بیشتر برای این حوزه نیاز است.

وی درباره مناطق انجام کوچ گفت: یک درون کوچ و یک برون‌کوچ داریم؛ استان‌های برون‌کوچ از جمله استان‌های زاگرسی کشور که ۱۰ استان هستند و بیشترین کوچ با توجه به ایلات و طوایفی که وجود دارد، ‌ در آنجا انجام می‌شود. استان‌های بوشهر، ‌ فارس، ایلام، لرستان، اصفهان، ‌ خوزستان، کرمانشاه، همدان و … درگیر این مساله هستند. استان‌هایی هم مانند آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان هم منطقه‌بندی کردیم و در این مناطق برون‌کوچ داریم. در استان‌هایی مانند گلستان و خراسان شمالی برون‌کوچ انجام می‌شود.

مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به استان ‌های درون‌کوچ اظهار کرد: یزد، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و مازندران از جمله این استان‌ها هستند. اکنون بیشتر از استان بوشهر، خوزستان و ایلام و قسمت جنوب فارس کوچ شروع شده است. استان‌های هرمزگان هم به سمت هزار و لاله‌زار کرمان می‌روند که این کار را شروع کرده‌اند و از جیرفت و کهنوج هم به ارتفاعات هزار ولاله‌زار کرمان می‌روند.

تبعات زیست‌محیطی کوچ بی‌موقع

بهزاد درباره تبعات بی‌توجهی به زمان مناسب کوچ گفت: اگر زمان ورود و خروج دام، ظرفیت دام و مدت استفاده از مرتع را رعایت نکنیم، منجر به کاهش تولید علوفه، از بین رفتن ترکیب پوششی می‌شود و از نظر زیست محیطی نیز فرسایش خاک، افزایش روان آب و هدر رفت آب را در پی دارد.

انتهای پیام