پنج ویروس کشنده در قرنی که گذشت

خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: انسان‌ها برای هزاران سال است که در حال مقابله با ویروس‌ها هستند. ویروس کووید -۱۹ یا همان کرونای خودمان هم از این قاعده مستثنی نیست. ما همیشه در مقابل این موجودات ریز مغلوب بوده‌ایم، اما چرا ترس و شناخت‌مان از کرونا بیشتر از همه انواع ویروس‌ها است؟ شاید درهم‌تنیدگی زندگی انسان‌های امروز در فرهنگ و رسانه و بهداشت و سیاست و اقتصاد و … که با ظهور شبکه‌های اجتماعی و قدرتمند شدن رسانه بیشتر از همیشه ما انسان‌ها را به همدیگر پیوند داده است مهمترین دلیل این اتفاق باشد. تا صدسال پیش اگر بیماری همه‌گیری کشورهای جهان را درمی‌نوردید، انسان‌ها در چهار گوشه دنیا از همدیگر خبر نداشتند. البته که سختی رفت و آمد بین کشورها خود به خود باعث می‌شد هم این همه‌گیری روند کندتری داشته باشد و هم اخبار آن با سرعت بسیار کمتری پخش و گسترده شود. به همین دلیل هیچ ویروسی این بخت را همچون کروناویروس نداشته که شهرتی جهانی داشته باشد و یک تجربه مشترک برای همه انسان‌ها به وجود آورد.

چنان که گفتیم تقابل انسان و ویروس به دیروز و امروز برنمی‌گردد. ما همیشه قربانی ویروس‌ها بوده‌ایم، گاه کم و گاه بسیار زیاد. البته که ما در مورد برخی از بیماری‌های ویروسی، توانسته‌ایم واکسن‌ها و داروهای مؤثری تولید کنیم تا از شیوع گسترده این عفونت‌ها جلوگیری کنیم. مثلاما موفق به ریشه‌کن کردن بیماری‌ای بنام «آبله» شدیم که خود از مرگبارترین ویروس‌های تاریخ بوده است. با این حال فاصله زیادی تا پیروزی در مبارزه در برابر همه ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا داریم. در قرن اخیر، ویروس‌های متعددی از حیوانات به انسان انتقال یافته‌اند و ضمن داشتن شیوع قابل توجه، جان هزاران نفر را گرفته‌اند. در این گزارش به پنج ویروس که همه‌گیری فروانی داشته، جان‌های بسیاری را به کام مرگ کشانده یا دارای ویژگی‌های خاصی هستند، اشاره‌ای مختصر می‌کنیم.

آنفلوانزای آسیایی

شیوع ویروس آنفلوانزای آسیایی که در سال ۱۹۵۶ میلادی آغاز شد در چین، سنگاپور، هنگ کنگ و آمریکا جان ۲ میلیون نفر را گرفت. نزدیک به ۷۰ هزار نفر از قربانیان آمریکایی بودند.

تخمین زده می‌شود که در مجموع بین ۲۵۰ میلیون تا یک میلیارد نفر تا سال ۱۹۵۸ به این بیماری مبتلا شدند. اغلب قربانیان افراد مسن بودند. ویروس آنفلوانزای آسیایی نوعی از آنفلوانزای پرندگان بود.

ابولا

ابولا از طریق تماس با خون یا دیگر مایعات بدن یا بافت افراد آلوده یا حیوانات منتشر می‌شود. این ویروس نخستین بار در سال ۱۹۷۶ میلادی شناسایی شد. ابولا در سال ۱۹۷۶، تنها حدود ۳۰۰ نفر را مبتلا کرد اما با شیوع آن از هر ۱۰ نفر مبتلا به بیماری ۹ نفر مردند؛ یعنی ۹۰ درصد از مبتلایان! در سال ۲۰۱۴ نیز با انتشار مجدد این ویروس که از گینه شروع شد و به کشورهای همسایه سیرالئون و لیبریا گسترش یافت حدود ۴۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶، و طی همه‌گیری ویروس ابولا در آفریقای غربی، حدود ۲۲۰۰۰ مورد مشکوک به ابتلاء شناسایی شدند. در این همه‌گیری، دست‌کم ۱۱۰۰۰ نفر نیز بر اثر این بیماری کشته شدند که یعنی نصف مبتلایان به این بیماری جان‌شان را از دست دادند. همین آمار وحشتناک مربوط به کشتگان ابولا به ما هشدار می‌دهد باید از روزی که ابولا تبدیل به یک همه‌گیری جهانی شود بترسیم! بر اساس اظهارات الکه مولبرگر، متخصص ویروس ابولا و دانشیار میکروبیولوژی در دانشگاه بوستون در مجله Live Science، میزان مرگ و میر این گونه‌های شناخته شده ابولا بسیار متفاوت است. یکی از گونه‌ها بنام ابولا رستون، حتی باعث بیمار شدن فرد نمی‌شود. اما میزان مرگ و میر گونه بوندیبوگی و۵۰٪ است و بر اساس اظهارات سازمان بهداشت جهانی، این میزان برای گونه سودان ۷۱٪ است.

ناگفته نماند که نام این ویروس از یکی ۹۰ رودخانهٔ کشور زئیر، که امروزه جمهوری دموکراتیک کنگو نام دارد، گرفته شده و این بیماری برای اولین بار در کشور کنگو دیده شد.

«اچ آی وی»، ایدز

«اچ آی وی» به عنوان ویروسی که عامل بیماری ایدز است اولین بار در سال ۱۹۷۶ در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد. در دنیای کنونی، ممکن است HIV مرگبارترین ویروس موجود باشد. بر اساس اظهارات دکتر آمش آدالجا، پزشک بیماری‌های عفونی و سخنگوی انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا، «این ویروس هنوز یکی از بزرگترین قاتلان محسوب می شود». تخمین زده می‌شود که از زمان ابتلاء به این بیماری در اوایل دهه ۱۹۸۰، ۳۲ میلیون نفر در اثر ویروس HIV جان باخته‌اند. طبق گفته آدالجا «بیماری عفونی که در حال حاضر بیشترین تلفات را برای بشر به همراه دارد،HIV است».

تخمین زده می‌شود که هم اکنون حدود ۴۰ میلیون نفر در جهان به «اچ آی وی» مبتلا هستند. پیشرفت‌های پزشکی باعث شده که امید به زندگی مبتلایان به این ویروس اکنون با مصرف دارو به اندازه افراد عادی است. این در حالی است که مبتلایان در کشورهای توسعه نیافته به دلیل هزینه بالا همچنان برای دسترسی به داروها با مشکل روبرو هستند. در همین راستا در سال ۲۰۱۸ حدود ۷۷۰ هزار نفر به دلیل ابتلاء به ایدز جان خود را از دست دادند.

قابل ذکر است که دوره اوج ابتلاء به «اچ آی وی» در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ بود.

روتاویروس

روتاویروس علت اصلی بیماری شدید اسهال در نوزادان و کودکان خردسال است و در حال حاضر دو واکسن برای محافظت از کودکان در برابر این ویروس وجود دارد. این ویروس می‌تواند از طریق آنچه محققان آن را مسیر مدفوع-دهان می‌نامند (به این معنی که ذرات کوچک مدفوع در حال مصرف هستند)، به سرعت گسترش یابد.

اگرچه کودکان کشورهای توسعه یافته به ندرت در اثر عفونت روتاویروس جان خود را از دست می‌دهند، اما این بیماری در کشورهای در حال توسعه که دسرتسی کمی به دارو و درمان دارند، یک قاتل به شمار می‌آید. طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، تنها در سال ۲۰۰۸ تعداد ۴۵۳،۰۰۰ کودک خردسال زیر ۵ سال در سراسر جهان در اثر عفونت روتاویروس جان خود را از دست داده‌اند.

کروناویروس

و در نهایت ویروس کرونا یا SARS-CoV-2 که متعلق به خانواده بزرگ ویروس‌ها با نام کروناویروس سارس است. ویروس کرونا اولین بار در ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین شناسایی شد. منشأ این ویروس مانند SARS-CoV احتمالاً خفاش است و پیش از آلودن افراد، از حیوان واسط عبور می‌کند.

این ویروس از زمان ظهور تا همین لحظه که این گزارش را آماده می‌کنیم طبق آخرین آمارهای جهانی تعداد ۴۷۶ میلیون و ۴۸۱ هزار و ۹۳۴ نفر را مبتلا کرده که از این تعداد ۴۰۰ میلیون و ۱۷ هزار و ۹۶ نفر بهبودی یافته‌اند، اما ۶ میلیون و ۱۲۸ هزار و ۲۷۰ نفر جان خودشان را به خاطر کرونا از دست داده‌اند. این آمار در ایران اینگونه است: ۷ میلیون و ۳۰ هزار و ۹۴۳ مبتلا، ۶ میلیون و ۶۱۶ هزار و ۶۳۳ بهبودیافته و ۱۳۶ هزار و ۳۶۰ جان باخته.

این بیماری ناشی از SARS-CoV-2 که به نام COVID-19 خوانده می‌شود، با میزان مرگ و میر حدود ۲.۳٪ است. به نظر می‌رسد افراد مسن یا افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، بیشتر در معرض ابتلاء به بیماری یا عوارض شدید قرار دارند. علائم شایع شامل تب، سرفه خشک و تنگی نفس است و بیماری در موارد شدید می‌تواند به ذات‌الریه منجر شود. البته همانطور که می‌دانید هنوز و بعد از دو سال از شیوع کرونا گمانه‌های پزشکی درباره آن گوناگون و گاهی متضاد با همدیگرند و انگار هنوز مانده تا بتوانیم این ویروس منحوس را بشناسیم!

مواظب خودتان باشید.