مرکز ملی ذخایر ژنتیکی، زیرساخت استراتژیک و زیست‌بانک مرجع است

دکتر رضا آذربایجانی، معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران (وابسته به جهاد دانشگاهی) در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به اهمیت نامگذاری ۱۵ فروردین به نام روز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: ثبت این روز در تقویم رسمی کشور از دو جنبه حائز اهمیت است؛ در درجه نخست، این مرکز به دستور مقام معظم رهبری به عنوان بالاترین مقام کشور شکل گرفت که اهمیت وجود این زیست‌بانک و ضرورت حرکت به سمت حفاظت از منابع زیستی و ژنتیکی کشور را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، همزمانی این روز با آغاز فصل بهار و همچنین نزدیک بودن به روز طبیعت، کمک می‌کند تا فرهنگ‌سازی مناسبی در بین عموم مردم در این حوزه صورت بگیرد؛ زیرا تا موضوعی به فرهنگ عمومی تبدیل نشود، فعالیت‌های صورت‌گرفته به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.

وی تأکید کرد: رویکردی که می‌توان برای سال ۱۴۰۱ در این حوزه مدنظر داشت، تلاش تمامی دستگاه‌ها و فعالان حوزه منابع و ذخایر ژنتیکی کشور برای حل مشکلات و معضلات موجود با کمک و همراهی عموم مردم، همچنین ارائه اطلاعات به‌روز در این حوزه و به اشتراک گذاشتن فعالیت‌ها و دستاوردهای حاصله در سطح جامعه است. 

گره خوردن امنیت غذایی و سلامت کشور به حفظ منابع و ذخایر ژنتیکی

دکتر آذربایجانی با اشاره به اهمیت حفظ منابع و ذخایر ژنتیکی کشور جهت پایه‌گذاری پایه‌های امنیت غذایی و امنیت سلامت کشور افزود: امنیت غذایی موضوعی است که سالها در یک کشور و زیست‌بوم آن بر پایه منابع غذایی، اقلیم و سبک زندگی شکل می‌گیرد و همه اینها با هم تلفیق می‌شوند تا یک جامعه و کشور براساس ظرفیت‌ها، منابع دردسترس، نیازهای فیزیولوژیک و پارامترهای دیگر، نسبت به بهره‌برداری از منابع زیستی برای تأمین امنیت غذایی، برنامه‌ریزی و اقدام کند.

معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تصریح کرد: مردم، مهم‌ترین و اصلی‌ترین محافظان منابع ژنتیکی و زیستی محسوب می‌شوند و اگر بدانند که تأمین امنیت غذا و سلامت، ارتباط مستقیمی با حفظ منابع ژنتیکی و زیستی کشور دارد، خودشان بهترین راهکارهای حفاظتی را در پیش می‌گیرند. تأثیر چنین موضوعی را در بحث امنیت غذایی در چند وجه شامل فرهنگ عمومی، دانش‌ها و سنت‌های بومی، منابع زیستی بومی، تغییرات اقلیمی در یک کشور می‌بینیم که می‌توان براساس آن، یک مدل مناسب منحصر به هر کشور را طراحی و براساس آن، امنیت غذایی کشور را تأمین کرد.

حرکت به سمت بهره‌برداری پایدار براساس منابع ژنتیکی بومی و دانش نوین

دکتر آذربایجانی تصریح کرد: در بخش صیفی و سبزی‌جات، وابستگی بسیار زیادی به بذرهای وارداتی وجود دارد. ایران جزو بزرگترین تولیدکنندگان دنیا محسوب می‌شود، اما درعین حال، یکی از بزرگترین واردکنندگان بذر جهان هم هست. وقتی این دو موضوع با موضوعات سیاسی و اجتماعی تلفیق می‌شود، نشان می‌دهد آمار تولید صیفی و سبزی در شرایطی که بخش عمده بذر کشور وارداتی است، آمار واقعی نیست و تا زمانی که نتوانیم خودمان این بذرها را در داخل تولید کنیم، توانمندی لازم در این حوزه را نخواهیم داشت.

وی افزود: کلان‌پروژه‌هایی را در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تعریف کرده‌ایم که بتوانیم براساس منابع ژنتیکی بومی و دانش نوین در حوزه زیست فناوری، به سمت بهره‌برداری پایدار از این منابع پیش برویم. تولید بذر هیبرید از جمله کلان‌پروژه‌ها و طرح‌های استراتژیکی بوده است که در این مرکز درحال انجام است. در حوزه تولید ۴ بذر هیبرید فلفل دلمه‌ای، کاهو، گوجه فرنگی و خیار، با جمع‌آوری منابع ژنتیکی بومی کشور و براساس ثبت، ضبط و نگهداری این منابع – که رسالت اصلی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران محسوب می‌شود – و در درجه بعد، شناسایی و تعیین ویژگی‌های ژنتیکی، طعم و مزه، تلاش می‌کنیم در چارچوب طرح‌های فناورانه مرکز، به سمت بهره‌برداری پایدار و کمک به امنیت غذایی کشور حرکت کنیم.

مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، زیرساختی استراتژیک برای کشور

معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: برهه زمانی کنونی، یکی از حساس‌ترین زمانی‌هایی است که اگر کشور توجه ویژه‌ای به این حوزه داشته باشد، می‌توان گفت شرایط را به درستی درک کرده است و درغیر اینصورت، ضرر و خسران زیادی به کشور وارد خواهد شد. اهمیت وجود مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در همان بدو تأسیس این مرکز در سال ۱۳۸۶ به دستور مقام معظم رهبری باید برای سیاست‌گذاران کشور مشخص می‌شد، اما متأسفانه تا مشکل و بحرانی در کشور ایجاد نشود، اهمیت بعضی موضوعات به چشم نمی‌آید. سال‌ها از تأسیس این مرکز گذشت و مواجهه با بحران‌هایی مثل تحریم یا همه‌گیری بیماری به ما نشان داد که وجود منابع و ذخایر ژنتیکی و استاندارد در یک زیست بانک چقدر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

دکتر آذربایجانی خاطر نشان کرد: دولت سیزدهم با ابربحران‌هایی مانند تغییرات اقلیم و مسائل جمعیتی روبرو است که ضرورت توجه ویژه به حوزه منابع و ذخایر ژنتیکی و زیستی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده است اهمیت توجه به منابع و ذخایر ژنتیکی و زیستی را به دلیل تهدیدات زیستی که برای کشور به صورت عامدانه یا غیرعامدانه حادث می‌شود، به درستی مشخص و تبیین کند.

وی افزود: دستور اولیه تأسیس این مرکز، با دستور ایجاد یک ردیف بودجه مستقل و تثبیت قانونی این مرکز همزمان بود که همه این موارد نشان می‌دهد، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران یک مرکز معمولی نیست، بلکه یک زیرساخت استراتژیک برای کشور محسوب می‌شود. با یک زیرساخت استراتژیک نمی‌توان مانند یک پژوهشکده یا مرکز تحقیقاتی رفتار کرد و این مرکز هم در بُعد حقوقی و قانونی و هم در بُعد مالی و حمایتی، نیازمند توجه ویژه‌ای است.

ضرورت توجه ویژه دولت سیزدهم به حوزه منابع و ذخایر ژنتیکی و زیستی

دکتر آذربایجانی تصریح کرد: در سال‌های اخیر با مشکلات و چالش‌های بودجه‌ای و مالی عدیده‌ای روبرو بوده‌ایم، اما همواره تلاش کرده‌ایم تا فعالیت‌هایمان را در سطح استاندارهای بین‌المللی حفظ کنیم؛ اما سرپا نگه داشتن این مرکز به عنوان زیست بانک مرجع کشور، مستلزم هزینه‌های نگهداری و خدمات‌رسانی به ذینفعان خود است که با نگرش‌های چند سال قبل قابل انجام نیست. دولت سیزدهم باید سازوکار حمایتی از زیرساخت‌های استراتژیک کشور مانند مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور در درجه اول اولویت قرار دهد.

تبدیل شدن به زیست بانک مرجع در کشور

معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با اشاره به مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته طی یکسال گذشته گفت: یکی از اتفاقات خوب در سال گذشته، تصویب آیین‌نامه حفاظت از منابع ژنتیکی بود که باهمگرایی دستگاه‌های مختلف مانند وزارت جهاد کشاورزی؛ بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ علوم، تحقیقات و فناوری، همچنین جهاد دانشگاهی صورت گرفت. با درنظر گرفتن دستاوردهای حاصل شده، زیست بانک مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران به عنوان زیست بانک مرجع در حوزه میکروارگانیسم‌ها، سلول‌های انسانی و جانوری شناخته شد که صلاحیت صدور شناسنامه و کد منحصر بفرد برای هر نمونه و ارائه نمونه استاندارد برای انجام تحقیقات را پیدا کرد. این موضوع نیز ضرورت حمایت دولت محترم از این مرکز را به خوبی نشان می‌دهد.

سیاست درهای باز برای همکاری‌های علمی – پژوهشی

دکتر آذربایجانی افزود: در چارچوب همکارهای علمی، پژهشی و فنی، سیاست درهای باز را دنبال می‌کنیم و با مراکزی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، تفاهم‌نامه‌های همکاری منعقد کرده‌ایم. در سطح بین‌المللی، به واسطه مجامع قانونی بین‌المللی مانند مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی که ذیل فعالیت‌های حفاظت از تنوع زیستی در سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند، همکاری و تعامل خوبی را شروع کرده‌ایم تا بتوانیم تنوع زیستی یا نژادهای بومی منقرض‌شده را به سمت احیاء پیش ببریم.

پروژه مهم احیای دام‌های بومی منقرض‌شده کشور

معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تصریح کرد: امیدواریم از پروژه خاصی که این مرکز برای احیای دام‌های بومی منقرض‌شده مثل گاو گلپایگانی در پیش گرفته است، حمایت لازم صورت گیرد. ذخایری مثل گاو گلپایگانی یا گاو سیستانی، منقرض شده یا درحال انقراض هستند و تنها مرکزی که توانسته منابع زیستی و ژنتیکی این دام‌ها را در کشور حفظ و نگهداری کند، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران است. با استفاده از ظرفیت فناورانه این مرکز، امکان احیای این دام‌های منقرض‌شده را داریم.

انتهای پیام