کلرفنیرامین (Chlorpheniramine) چیست؟

کلرفنیرامین یک آنتی‌هیستامین است که اثرات هیستامین شیمیایی طبیعی را در بدن کاهش می‌دهد. هیستامین می‌تواند علائمی مانند عطسه، خارش، آبریزش چشم و آبریزش بینی را ایجاد کند که با کمک این دارو علائم تسکین پیدا می‌کند. همچنین این دارو ماده طبیعی دیگری به نام استیل کولین که توسط بدن ساخته می‌شود را مسدود می‌کند. مسدود کردن استیل کولین به کاهش علائمی مانند آبریزش چشم و بینی کمک می‌کند. در ادامه با تعریف کامل مکانیسم عمل chlorpheniramine به بررسی موارد مصرف، اشکال دارویی، نحوه مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف این دارو خواهیم پرداخت.

اشکال دارویی کلرفنیرامین

اشکال دارویی کلرفنیرامین شامل قرص ۴ میلی گرم، ۸ میلی گرم و ۱۲ میلی گرم، تعلیق ۲ میلی گرم در میلی لیتر و شربت ۲ میلی گرم / ۵ میلی لیتر می‌باشد. همچنین داروهای همگروه این دارو آنتی‌هیستامین دکونژستانت، دیفن هیدرامین کامپاند، بروم فنیرامین مالئات، کاربینوکسامین، کلماستین، سیپروهپتادین، دیفن هیدرامین، دوکسیلامین، پرومتازین، تری پرولیدین و… می‌باشد.

موارد مصرف داروی کلرفنیرامین

کلرفنیرامین قرمزی، خارش و آبریزش چشم را تسکین می‌دهد. عطسه کردن، خارش بینی یا گلو و آبریزش بینی ناشی از آلرژی، تب یونجه و سرماخوردگی معمولی است. این دارو به کنترل علائم سرماخوردگی یا آلرژی کمک می‌کند، اما علت علائم (بیماری) را درمان نمی‌کند و بهبودی را تسریع نمی‌کند. این دارو در دسته‌ای از داروها به نام آنتی‌هیستامین‌ها قرار دارد. این ماده با مسدود کردن عملکرد هیستامین، ماده‌ای در بدن که باعث علائم آلرژیک می‌شود، عمل می‌کند.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی chlorpheniramine

مکانیسم عمل داروی کلرفنیرامین سبب آنتاگونیست گیرنده H1 هیستامین در عروق خونی، دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش می‌شود. حذف نیمه عمر این دارو ۱۰-۱۳ ساعت (کودکان)؛ ۱۴-۲۴ ساعت (بزرگسالان) است. زمان اوج پلاسما ۲-۳ ساعت (محدوده ۱-۶ ساعت) و پروتئین محدود ۲۹-۳۷٪ می‌باشد. متابولیت‌های آن نیز شامل مونودس متیل کلرفنیرامین، دیدسمتیل کلرفنیرامین بوده و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف داروی chlorpheniramine

کپسول‌ها و قرص‌های معمولی، قرص‌های جویدنی و مایع معمولاً هر ۴ تا ۶ ساعت در صورت نیاز مصرف می‌شوند. قرص‌ها و کپسول‌های طولانی رهش (طولانی اثر) معمولاً دو بار در روز در صبح و عصر توسط پزشک  تجویز می‌شود. دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه خود را به دقت دنبال کنید و از پزشک یا داروساز خود بخواهید هر قسمتی را که متوجه نمی‌شوید توضیح دهد. قبل از استفاده همزمان از ۲ یا چند دارو، برچسب‌های داروهای سرماخوردگی و سرفه بدون نسخه را به دقت بررسی کنید. این فرآورده‌ها ممکن است حاوی همان ماده فعال باشند و مصرف آن‌ها با هم می‌تواند سبب تداخل دارویی شود.

زمان مصرف قرص کلرفنیرامین

داروهای بدون نسخه سرفه و سرماخوردگی، از جمله داروهای حاوی کلرفنیرامین (chlorpheniramine) می‌توانند عوارض جانبی جدی یا مرگ در کودکان خردسال ایجاد کنند. این داروها را به کودکان کمتر از ۴ سال ندهید. اگر این داروها را به کودکان ۴ تا ۱۱ ساله می‌دهید، احتیاط کنید و دستورالعمل‌های سازنده دارو را با دقت دنبال کنید. کلرفنیرامین گاهی به همراه دیگر داروهای کاهش‌دهنده تب و درد، خلط آورها، سرکوب‌کننده‌های سرفه و ضداحتقان‌ها استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که مصرف همزمان این داروها مشکلی برای سلامتی شما ایجاد نکند.

نحوه مصرف داروی کلرفنیرامین

1. در جهت درمان رینیت آلرژیک، قرص یا شربت این دارو ۴ میلی گرم هر ۴ الی ۶ ساعت که بیش از ۲۴ میلی گرم در روز نباشد. قرص با رهش طولانی ۸ میلی گرم هر ۸ الی ۱۲ ساعت یا ۱۲ میلی گرم هر ۱۲ ساعت که نباید مقدار کلی آن از ۲۴ میلی گرم در روز تجاوز کند. همچنین کپسول طولانی رهش، ۱۲ میلی گرم در روز استفاده می‌شود که نباید بیش از ۲۴ میلی گرم در روز باشد.
2. رینیت آلرژیک و وازوموتور دائمی و فصلی، تسکین علائم سرماخوردگی، کهیر، آنژیوادم، واکنش های آنافیلاکتیک، خارش، ورم ملتحمه آلرژیک و…. از جمله موارد مصرف این دارو است که مقدار مصرفی باید با نسخه پزشک (یا اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی) مشخص شود.
3. برای درمان رینیت آلرژیک در کودکان ۲ الی ۶ سال، ۱ میلی گرم هر ۴ الی ۶ ساعت مصرف می‌شود که بیش از ۱۲ میلی گرم در روز یا HS رهش پایدار نباشد. در افراد بالای ۱۲ سال نیز اشکال قرص یا شربت ۴ میلی گرم هر ۴ الی ۶ ساعت که بیش از ۲۴ میلی گرم در روز نباشد.
4. قرص‌های طولانی رهش ۸ میلی گرم هر ۸ الی ۱۲ ساعت یا ۱۲ میلی گرم هر ۱۲ ساعت که بیش از ۲۴ میلی گرم در روز نباشد.
5. کپسول‌های رهش پایدار ۸ الی ۱۲ میلی گرم هر ۸ الی ۱۲ ساعت که تا ۱۶-۲۴ میلی گرم در روز قابل استفاده است.

موارد احتیاط

1. اگر به کلرفنیرامین (chlorpheniramine)، هر داروی دیگر یا هر یک از مواد تشکیل دهنده داروی کلرفنیرامین که قصد استفاده از آن را دارید، حساسیت دارید، به پزشک و داروساز خود اطلاع دهید.
2. به پزشک و داروساز خود بگویید که چه داروهای تجویزی یا بدون نسخه، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی را مصرف می‌کنید. برای مثال در صورت مصرف داروهای سرماخوردگی، تب یونجه یا آلرژی، داروهای اضطراب، افسردگی یا تشنج، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای مخدر برای درد، آرامبخش‌ها، قرص‌های خواب‌آور و… با پزشک در رابطه با خطرات استفاده همزمان و تداخل دارویی مشورت کنید.
3. اگر آسم، آمفیزم، برونشیت مزمن یا انواع بیماری‌های ریوی دارید یا تا به حال داشته‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت داشتن سوابقی مانند گلوکوم (شرایطی که در آن افزایش فشار در چشم می‌تواند منجر به از دست دادن تدریجی بینایی شود)، زخم‌ها، دیابت، مشکل در ادرار کردن (به دلیل بزرگ شدن غده پروستات)، بیماری قلبی، فشار خون بالا، تشنج یا غده تیروئید پرکار با پزشک مشورت کنید.
4. زنان باردار، مادران شیرده یا افرادی که قصد بارداری دارند با پزشک در رابطه با خطرات استفاده این دارو مشورت کنند.
5. در صورت انجام عمل جراحی از جمله جراحی دندان، به پزشک یا دندانپزشک اطلاع دهید که کلرفنیرامین مصرف می‌کنید.
6. اگر ۶۵ سال یا بیشتر سن دارید، در مورد خطرات و مزایای مصرف کلرفنیرامین با پزشک خود صحبت کنید. افراد مسن معمولا نباید کلرفنیرامین مصرف کنند زیرا به اندازه سایر داروهایی که می‌توان برای درمان همان بیماری استفاده کرد، ایمن یا موثر نیست.

موارد منع مصرف کلرفنیرامین

1. حساسیت مفرط مستند
2. بیماری‌های دستگاه تنفسی تحتانی، به عنوان مثال آسم
3. نوزادان نارس و نوزادان
4. زنان پرستار
5. آسم حاد، آپنه خواب

عوارض جانبی قرص کلرفنیرامین (chlorpheniramine)

سرگیجه، سستی، اختلال در هماهنگی، ضعف عضلانی، بی‌قراری، بی‌خوابی، رعشه، سرخوشی، عصبی بودن، هذیان، تپش قلب، تشنج (نادر)، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و… برخی از عوارض جانبی داروی کلرفنیرامین (chlorpheniramine) می‌باشد. اگر هریک از عوارض جانبی این دارو بدتر یا بهبودی در بیماری حاصل نشد، مصرف دارو را قطع و به پزشک اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند، عوارض جانبی جدی ندارد. در صورت بروز عوارض جانبی جدی یا واکنش‌های آلرژی خاص مصرف دارو را قطع و به پزشک خود اطلاع دهید.

1. فشارخون
2. افسردگی CNS، سرگیجه و سستی
3. خواب آلودگی
4. آرامبخشی از خواب آلودگی خفیف تا خواب عمیق (بیشترین موارد)
5. اختلال در هماهنگی
6. ضعف عضلانی
7. بی‌قراری، بی‌خوابی، رعشه، سرخوشی، عصبی بودن، هذیان، تپش قلب، تشنج کمتر شایع است.
8. دیسترس اپی گاستر
9. بی‌اشتهایی
10. حالت تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست
11. کلستاز، هپاتیت، نارسایی کبدی، اختلال عملکرد کبدی، زردی نادر است.
12. تاکی کاردی، تپش قلب تغییرات ECG (به عنوان مثال QRS گسترده)
13. آریتمی (مانند اکستراسیستول، بلوک قلبی)

تداخل دارویی کلرفنیرامین

1. تداخلات رده X (پرهیز): سیمتروپیوم، الوکسادولین، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، لووسولپیراید، ارفنادرین، اوکساتومید، اوکسوممازین، پارالدهید، پیتولیسانت، پتاسیم کلراید، پتاسیم سیترات، روفناسین، تالیدومید، تیوتروپیوم، اومکلیدینیوم، آکلیدینیوم، آزلاستین (بینی)، برومپریدول
2. کاهش اثرات داروها توسط کلرفنیرامین: مهار کننده های استیل کولین استراز، بنزیل پنیسیلوئیل پلی لیزین، بتاهیستین، عوامل معده روده‌ای (پروکینتیک‌ها)، هیالورونیداز، ایتوپرید، لووسولپیرید، نیتروگلیسرین، پیتولیسانت، سکرتین
3. افزایش اثرات داروها توسط کلرفنیرامین: گلوکاگون، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، متوتریمپرازین، متیروزین، میرابگرون، آگونیست‌های اپیوئیدی، ارفنادرین، اوکسی کدون، پارالدهید، پرهگزیلین، پیریبدیل، پتاسیم کلراید، پتاسیم سیترات، پرامی پکسول، راموسترون، روفناسین، روپی نیرول، روتیگوتین، SSRIها، سوورکسانت، اتانول، آمزینیوم، عوامل آنتی کولینرژیک، آزلاستین (بینی)، بلونانسرین، برکسانولون، بوپرنورفین، سیمتروپیوم، کلوزاپین، سرکوب کننده های CNS، الوکسادولین، فلونیترازپام
4. افزایش اثرات کلرفنیرامین توسط داروها: کلرفنسین کاربامات، کلوبازام، کوبیستات، مهار کننده های متوسط و قوی CYP2D6، داکومیتینیب، داروناویر، دیمتیندن (موضعی)، دوکسیلامین، درونابینول، دروپریدول، اسکتامین، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، هیدروکسی زین، ایماتینیب، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، کاوا کاوا، لمبورکسانت، آبیراترون استات، آکلیدینیوم، آجمالین، آلیزاپرید، آمانتادین، آسوناپرویر، فراورده‌های حاوی توکسین بوتولینیوم، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، کانابیس، کلرال بتائین، کلرمتیازول

مصرف کلرفنیرامین (chlorpheniramine) در دوران بارداری و شیردهی

قرار گرفتن در معرض آنتی‌هیستامین در سه ماهه اول با افزایش خطر ناهنجاری‌ها مرتبط نیست. هیچ مطالعه یا تحقیقات خاصی در رابطه با خطرات استفاده از این دارو در دوران بارداری در دسترس نیست. توجه داشته باشید که مصرف آن در دوران بارداری فقط زمانی توصیه می‌شود که منافع آن بیشتر از خطر باشد. این دارو در شیر انسان دفع می‌شود که باید هنگام تجویز آن به زنان شیرده احتیاط شود. نوزادان باید از نظر تحریک‌پذیری یا خواب آلودگی تحت نظر باشند. آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است به طور موقت غلظت پرولاکتین سرم مادر را در صورت تجویز قبل از شیردهی برای نوزاد کاهش دهند.

شرایط نگهداری داروی chlorpheniramine

داروی کلرفنیرامین باید در دمای اتاق و به از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.

کلام آخر در مورد داروی کلرفنیرامین

همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز شرح دادیم، داروی کلرفنیرامین یک آنتی‌هیستامین برای تسکین علائم آلرژی، تب یونجه و سرماخوردگی است که با انسداد یک ماده طبیعی خاص (هیستامین) که بدن شما در هنگام واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند، کار می‌کند. مکانیسم عمل این دارو سبب کاربرد بالای آن در تسکین علائم سرماخوردگی و حساسیت‌های مختلف شده است. با این حال، استفاده و دوز مصرفی مناسب این دارو باید توسط پزشک یا داروساز تعیین شود تا از عوارض جانبی آن دور باشیم.

منبع سایت: Medscape